NIK BÄRTSCH – LANTARENVENSTER R'DAM – 25 NOVEMBER 2021

Over Nik Bärtsch heb ik al voldoende geschreven, maar dit is een blog en mijn avonturen die ik significant vind leg ik hier vast. Dus toch nog even kort een stukje over Nik, maar ik zal mij inhouden. Op 25 november zijn we met de muziekvrienden weer naar een optreden van onze Zwitserse vriend geweest, één van onze favoriete muzikanten. Op de 28e zou een nieuwe beperkte Covid-lockdown van kracht worden en de theaters maar tot 17.00 uur open blijven. Maar gelukkig konden we, gewapend met QR-code, nog net ongehinderd naar zijn soloconcert in Rotterdam. Nik speelde nog net geen uur, inclusief een minimale toegift. Dat was erg kort, maar ik vond het toch weer geweldig. Luister naar zijn nieuwe album ‘Entendre’ en je weet alles. Ik kocht de LP-versie van dat album die ik Nik heb laten signeren. Hij maakt altijd een praatje en een leuk tekeningetje op de platen en CD’s die hij signeert. Grappig. Het is volgens mij een heel aardige vent. Sowieso goed om weer eens vinyl te kopen, dat was lang geleden voor mij. De leuke foto hieronder is van muziekvriend R. Bedankt daarvoor! 

Het was echt een groot gemis dat we niet even lekker konden evalueren met een biertje er bij. Dat is één van de charmes van een live optreden. Maar vanwege Corona was de horeca al gesloten. Balen. O ja, de LP heb ik op pakjesavond mogen ontvangen uit de handen van Nicolaas van Myra en inmiddels geluisterd. De plaat klinkt echt prachtig. Analoge muziek heeft toch wel wat. Opmerkelijk is dat dit solowerk met elke luistersessie meer onder de huid gaat zitten. Erg goed! Nou, dat was mijn kortste muziekblog ooit denk ik.

Nik Bärtsch - piano

Kaspar Rast - drums

Thomy Jordi - electric bass

Sha - sax & bass clarinet

BRAD MEHLDAU – DE DOELEN, ROTTERDAM – 23 OKTOBER 2021

Brad Mehldau. Dat is natuurlijk een heel bekende naam binnen het jazzdomein, maar zijn muziek is nooit helemaal bij mij geland. Dat is bij Stijn anders. Hééél anders. Hij beschouwt hem als beste pianist die er is en hij is niet de enige. Brad’s techniek schijnt onovertroffen te zijn. Op basis van tips van Stijn heb ik in het verleden wel eens wat van Mehldau geluisterd maar op de een of andere manier pakte het mij toch niet zo. Ik vind dat zijn albums een beetje alle kanten op meanderen, maar dat ligt misschien wel aan mij.

Brad Melhdau is een 51-jarige Amerikaanse pianist. Hij is getrouwd met de Nederlandse zangeres Fleurine Verloop en woont afwisselend in Amsterdam en New York. Hij spreekt ook een aardig woordje Nederlands. Brad is klassiek opgeleid maar ontwikkelde een voorkeur voor jazz en meer populaire stijlen. Hij werd beïnvloed door o.a. Oscar Peterson, McCoy Tyner, Keith Jarrett maar ook Tom Waits bijvoorbeeld. Sinds eind jaren negentig groeide zijn status en sinds geruime tijd wordt hij beschouwd als één van de beste jazzpianisten ooit. Sterker, hij staat zelfs op sommige ‘lijstjes’ tussen klassieke grootheden als Lang Lang en Martha Argerich. Het aantal internationale prijzen op zijn palmares is indrukwekkend.

Een zakelijke relatie van Stijn zei een week of drie geleden tussen neus en lippen door dat hij naar Brad Mehldau ging in De Doelen. “Wat?” Dat had Stijntje even gemist. Paniek in de tent. Maar zijn moeder was alert toen ze het hoorde en wist nog twee kaartjes voor vader en zoon te bemachtigen. In de Grote Zaal! Afgelopen zaterdag was het zover. We waren ruim op tijd en we zaten net uit het midden dat we Brad's handen goed konden zien en toevallig naast Stijn’s kennis die hem had getipt. Deze man is zelf pianist en jarenlang product adviseur van Bechstein en Yamaha Europe geweest. Goed gezelschap dus, pianistisch gezien. Er liepen wel meer kopstukken rond uit de professionele muziekindustrie. Na een lange Covid-afwezigheid was het wel duidelijk, Mehldau in De Doelen mocht een beetje liefhebber niet missen! Iets na kwart over acht liep Brad het toneel op en ging achter de Steinway vleugel zitten.

Het eerste nummer was een prachtige en rustige improvisatie. Het duurde misschien een minuut of tien. Maar de toon was gezet, wat een fantastisch spel. Toen kwam eigenlijk het moment dat ik echt ‘flabbergasted’ raakte. Brad zat scheef op zijn pianokruk naar de zaal gebogen om te danken voor het applaus. Zijn linkerhand rustte nog op het klavier. Toen begon hij te soleren alleen met de linkerhand. Niet normaal gewoon: een solo met melodie, harmonie én ritme met één hand. Alsof er een gek geworden vogelspin op hoge poten over de toetsen danste. Bizar. De man speelt met één hand wat een andere pianist met twee handen nog niet zou lukken. Daarna volgde vooral covers van The Beatles, David Bowie, Radiohead, Bob Dylan, Gershwin en twee eigen nummers. Klinkt misschien wat populair maar de covers muteerde hij snel naar briljante jazz improvisaties. Brad speelde tot na tienen, inclusief drie toegiften. Mehldau’s spel is gepassioneerd en hij gaat er volledig in op. Soms zat hij zo geconcentreerd en diep voorovergebogen dat zijn voorhoofd bijna het manuaal raakte. Wat mij betreft een top-10 concert. Maar ik prefereer Brad Mehldau wel solo, dat werd wel duidelijk. De vergelijking met Keith Jarrett dringt zich natuurlijk op, maar dat zijn toch twee heel verschillende muzikanten. Ik vind wel dat Jarrett zijn publiek het soms flink lastig kan maken en daar is bij Mehldau geen sprake van. Die zoekt de grenzen zelden op en het is altijd 'mooi'. Althans, zo ervoer ik dat daar in De Doelen.

Brad genoot naar eigen zeggen enorm van dit concert, na anderhalf jaar nauwelijks aan optreden te zijn toegekomen. Halverwege het concert stopte hij met spelen en draaide hij op zijn kruk naar het publiek toe. Hij keek ons nadrukkelijk aan en sprak zijn genoegen uit om weer te kunnen spelen en bedankte ons voor het aandachtige luisteren en de goede sfeer in de zaal. “I can sense that”. Daarna vervolgde hij zijn spel. 

We dronken een pilsje na afloop. Brad stond CD’s te signeren en ik vond dat Stijn toch even een handtekening moest scoren. Ik kocht een CD’tje. De rij voor handtekeningen was opgedroogd en Stijn was de laatste. Ik zei tegen Brad dat het mijn zoon’s tweede handtekening was van een favoriete artiest. Brad vroeg wie de andere was. “Herbie Hancock” zei ik”. "Ok, so I am in good company!" zei hij lachend. Leuk.

Daarna buiten nog wat gedronken op een terras naast De Doelen, onder een straalkachel. Het gesigneerde CD’tje is echter zoek geraakt. Volledig spoorloos. Ongetwijfeld laten liggen ergens. We kwamen er  thuis pas achter. Jammer. Maar wat een gaaf concert en wederom een gezellig uitje van vader en zoon!

ROB VAN BAVEL TRIO – DE TERP, OUDORP – 10 OKTOBER 2021

Covid-19 heeft wereldwijd de meest vreselijke gevolgen teweeggebracht, dat hoeft natuurlijk geen nader betoog. Maar, zo hebben ook velen ervaren, de uitbraak bracht ook de nodige rust in natuur en de samenleving. Ik heb het er hier al vaker over gehad. Elk nadeel, enzovoort… Wat de meesten van ons erg hebben gemist is uitgaan. Restaurantje, terrasje, culturele activiteiten, dat soort zaken. Gelukkig is dat allemaal weer een beetje opgestart. De vraag is echter voor hoe lang… In ieder geval zijn J. en ik weer een beetje op pad geweest. Dagjes uit, op vakantie zelfs, maar ook uit eten, naar de film en de eerste concerten hebben we ook weer in de pocket. Ik doe hier verslag van het eerste concert dit jaar, althans waar ik ben geweest, J. heeft haar eigen ‘platform’.

Zoon Stijn is inmiddels al jaren actief als pianoadviseur en verkoper en is daardoor bekend geraakt met veel bekende en minder bekende musici uit de Nederlandse muziekwereld. Eén daarvan is Sebastiaan van Bavel, de zoon van Rob van Bavel, een prominente pianist uit de Nederlandse jazz ‘scene’. Sebastiaan is trouwens ook een geweldige pianist. Stijn werd door Sebastiaan geattendeerd op een concert van zijn vader dat ook opgenomen zou worden.

Rob van Bavel had eerder met het kwintet van de beroemde drummer John Engels in het oude kerkje 'de Terp' in Oudorp, bij Alkmaar, op een ‘Chris Maene Straight Strung Grand’ gespeeld. Dat smaakte voor Rob naar meer en hij besloot op dat specifieke instrument met zijn trio een live-CD op te nemen. 'Time for Ballads - The Maene Sessions' gaat de CD trouwens heten. Het hele project is gefinancierd met crowd funding. Wij mochten bij het concert en de live opname aanwezig zijn, samen met een collega van Stijn en wat andere genodigden en bezoekers. Beetje rare foto hieronder maar tijdens de opname moesten we ons gedeisd houden van de geluidstechnici...

Om eerlijk te zijn kende ik Rob van Bavel’s naam wel, maar zijn werk niet. Hij is een belangrijke vertegenwoordiger van jazz in Nederland en o.a. docent aan de Conservatoriums van Amsterdam en Den Haag. Van Bavel werd ooit tweede bij de Thelonious Monk Jazzpiano Competition in Washington DC en speelde met allerlei grootheden. Je kan hem dus wel om een muzikale boodschap sturen. De andere bandleden van zijn trio zijn drummer Marcel Serierse en bassist Frans van Geest. Ook geen onbekenden, althans voor de insiders.

We zaten aardig vooraan en waren getuige van het mooie spel van het trio. Rob speelt loepzuiver, dat zal niemand verbazen. De stijl van de muziek was voor mij soms net wat aan de lichte kant, maar dat is persoonlijk natuurlijk. Na het concert nog nagepraat met Rob en de andere muzikanten. Dat was ontzettend leuk. Rob is een buitengewoon vriendelijke, bescheiden en toegankelijke man. Hij vertelde wat over het spelen op de Maene en nog wat anecdotes uit zijn muzikale verleden. Ik maakte nog een praatje met de drummer. Zijn vader was Koos Serierse, ook een drummer. Ik vertelde dat ik zijn vader vroeger meerdere malen heb zien optreden en ik refereerde aan de LP 'Basic Train' met Herman Schoonderwalt op sax. Dat vond hij echt bijzonder, hij had nog nooit iemand ontmoet die de LP kende. Goeie plaat trouwens.

De Maene vleugel dan, dat was de andere held van de avond. De Chris Maene Straight Strung Concert Grand is een rechtsnarige vleugel ontworpen en gebouwd door de Belg Chris Maene op verzoek van Daniel Barenboim. Het instrument past het 19de-eeuwse principe van parallelle besnaring of rechtsnarigheid toe. Vleugels die na, ongeveer, 1880 zijn gebouwd hebben de snaren gekruist. Dat was een ontwerp van Steinway wat massaal werd nagevolgd. Niemand bouwde daarna nog piano's met rechte snaren. Barenboim wilde toch graag een vleugel met die oude en bewezen techniek. Maene bleek de enige die de uitdaging aan wilde gaan en in 2015 was de eerste gereed. Vanaf 2017 worden ze in serie gebouwd, enkele tientallen per jaar. De vleugels van Maene worden bespeeld door de wereldtop. Daniel Barenboim natuurlijk, maar ook Martha Argerich en Hannes Minnaar zijn klinkende namen. Iedereen verdrong zich rondom het indrukwekkende gevaarte. Met name Stijn's collega was er helemaal opgewonden van. Volgens Van Bavel is het een geweldig instrument om te bespelen en heeft het een rijke klank met veel ‘lucht’.

We vonden de vleugel natuurlijk prachtig klinken, maar, eerlijk gezegd, mijn oren en luisterervaring schieten te kort om het verschil met een andere vleugel vast te stellen zolang ze niet naast elkaar worden bespeeld. Maar, het was interessant en indrukwekkend om dit unieke instrument gezien én gehoord te hebben. Een schitterend gebouwde vleugel, dat ziet zelfs een leek. De verkoopprijs wordt per klant onderhandeld. Maar denk aan minimaal € 300.000, -, lees ik ergens. Maar hang me er niet aan op 😉

Nog een paar foto’s gemaakt (zie de foto hiervoor met Rob van Bavel in het midden), wat gedronken en vervolgens laagvliegend in Stijn’s Ford (Flitsmeister aan natuurlijk) weer richting huis. Geweldige avond.

Rob van Bavel - Chris Maene Straight Strung Grand Piano
Marcel Serierse - Drums
Frans van Geest - Bas

KEITH JARRETT STANDARDS TRIO

In onze jeugd luisterden ik en mijn vrienden naar behoorlijk uiteenlopende muziekstijlen. Van beschaafd en relatief braaf tot de meest extreme t***s herrie die een mens zich kan voorstellen. Alle soorten muziek passeerde de revue, maar vooral de nieuwe muziek uit de jaren zestig, zeventig en tachtig hadden onze aandacht. Van Coltrane tot King Crimson en alles wat er tussen zat. Zo ontwikkelden we geleidelijk onze gezamenlijke en individuele voorkeuren. Allemachtig, wat een schitterend avontuur was dat en regelmatig verkeerden we alleen (!) door de muziek echt in hogere sferen. Nu, bijna een halve eeuw later, is er eigenlijk niet veel muziek uit genoemde periode die voor mij houdbaar is gebleken. Houdbaar, in de zin dat de muziek van toen mij nog net zo raakt als destijds. Heel veel is over de datum en gedateerd. Dat is geen algemene stelling, maar zo ervaar ik dat en dat hoeft bij anderen niet het geval te zijn. Misschien is de grijze massa afgestompt, wie zal het zeggen? Nieuwe muziek? Ach, er wordt ook nu prima werk gemaakt, ik probeer er echt wel bovenop te zitten, maar het beklijft allemaal niet meer zo. Wat blijft er dan nog over van zo’n mooie hobby? Gelukkig resteert er nog genoeg muziek die bewezen heeft de tand des tijds goed te kunnen doorstaan.

Muziek van weleer die bij mij nog steeds een snaar weet te raken is er dus gelukkig nog wel. Ik doe hier geen opsomming maar één artiest licht ik er graag uit: Keith Jarrett. Een béétje muziekliefhebber kent de man. Hij wordt beschouwd als één van de beste pianisten uit de muziekhistorie. Een levende legende. Jazz is zijn primaire genre, maar later in zijn carrière speelde hij ook andere stijlen, met name klassiek. Wie alles wil weten over Keith verwijs ik naar het web. Maar in het kort: - Keith Jarrett werd geboren in 1948 in Pennsylvania - Als kind van zeven gaf hij al recitals klassieke muziek - Hij speelde begin jaren zeventig kort bij Miles Davis - Zijn soloalbum ‘The Köln Concert’ uit 1975 werd het bestverkochte soloalbum in de jazzgeschiedenis en het bestverkochte pianoalbum aller tijden - Jarrett verwierf vooral faam door een grote reeks soloconcerten waarvan er vele op LP en CD verschenen - Er staan meer dan 100 albums op zijn naam - In 2018 werd Keith geveld door twee beroertes en verlamde hem eenzijdig. De kans dat hij ooit nog piano zal spelen is klein. Eén ding is zeker, zijn oeuvre is tijdloos.

Ik kende Keith Jarrett's naam al van verschillende Miles Davis-albums. Met name ‘Live-Evil’ en ‘Live at the Fillmore East’. Concerten waar hij flink te keer ging op zijn elektrische Fender Rhodes keyboards. Hij had eigenlijk een bloedhekel aan deze instrumenten, maar ja, als je bij Miles kan spelen zeg je geen 'nee'. Zijn échte doorbraak, ook voor mij, was zijn vierde soloalbum ‘The Köln Concert’ uit 1975. Het was een wereldwijd succes. Zo door de jaren heen verzamelde ik heel wat van Jarrett's albums. Bijna allemaal erg goed. 'Bremen/Lausanne' en 'The Survivor's Suite' schieten me nu even te binnen als voorbeelden. Briljant. Jarrett bracht in totaal 33 soloalbums uit, waarvan ‘The Sun Bear Concerts’ uit 1976’ wel de meest bijzondere was. Oorspronkelijk uitgebracht op tien LP schijven. Onbetaalbaar voor mij destijds. Later boodt internet de mogelijkheid de albums op zeer behoorlijke kwaliteit te downloaden en op CD te zetten. Het verschafte mij toegang tot vijf complete solo-optredens van Keith Jarrett, opgenomen in Japan en die gelden als een mijlpaal in de geschiedenis van de jazz. Onlangs is ‘Sun Bear’ weer op vinyl uitgebracht. Schitterend, zo'n prachtige box met tien van die glimmende zwarte schijven. Gaat u wel 249 euro kosten. De foto hieronder is niet die mooie box maar het resultaat van mijn huisvlijt van enkele jaren geleden. 
 

Keith Jarrett was ook als klassiek pianist actief maar dat sprak mij minder aan. Zo'n authentieke en scheppende artiest vond ik niet helemaal op zijn plaats in dat metier. Maar hij liet zien dat hij dat kunstje ook beheerste. Zo nam hij de ‘Goldberg Variaties’ op. Een tour de force voor iedere muzikant én luisteraar, maar geen probleem voor Keith. Zijn klassieke output is beperkt en, voor zover ik kan nagaan, was hij in 1996 commercieel klaar met Pärt, Bach, Händel en consorten. Ik heb één 'klassiek' album van Jarrett met, ondere andere, een geweldig werk van Arvo Pärt, 'Tabula Rasa' en dat vind ik echt een fantastisch album. Ik heb dus vele tientallen albums in mijn verzameling van en met Keith Jarrett. Solo, Trio’s, Kwartetten, samenwerkingen, noem maar op. Sommige van zijn albums staan in mijn persoonlijke lijstje van ‘evergreens’ en luister ik nog regelmatig. Het was wel duidelijk, niemand hoefde mij nog iets wijs te maken over Keith Jarrett, dacht ik…

De Fiat 500 zoals die als ‘retro’ model in 2007 werd geïntroduceerd is beslist één van de best vormgegeven auto's aller tijden. Een meesterlijk gestileerd autootje met perfecte proporties en schitterende detaillering. Een auto die na 14 jaar productie nog volledig fris en actueel is en bijna iedereen mooi vindt. Zo lukt het creatieve geesten maar zelden om iets te ontwerpen of te maken wat zo smaakvol, mooi én tijdloos is.

 

Met muziek is dat niet anders. Ons muziekvriendenclubje (is dat een woord?) wisselt regelmatig muziektips uit. We attenderen elkaar op bestaande of nieuwe muziek. Soms slaat het aan en soms niet. Het is ook afhankelijk van je stemming en welke stijl je op dat moment luistert, enzovoort. Zo overkomt het mij regelmatig dat ik tips niet aansprekend vind of juist wel. Op een later moment, in een andere stemming of context, kun je diezelfde muziek weer heel anders ervaren. Maar de nieuwe muziek van heden, ook wat ik aanvankelijk heel goed vind, verliest voor mij toch snel weer zijn glans. Eigenlijk wel jammer. Zou ik ooit nog eens verrast worden door nieuwe of onbekende muziek?

Een tijdje geleden refereerde muziekvriend JV aan een album van Keith Jarrett. Keith heeft er, zoals we hebben vastgesteld, nogal wat gemaakt en het bewuste album kende ik niet. JV was verbaasd. “Ken je dat album echt niet? Het is er één van het ‘Standards Trio’". Het 'Standards Trio'... Er gingen even geen lampjes branden. Ik heb wel een paar Jarrett LP’s met een trio, met Charlie Haden bijvoorbeeld. Maar het 'Standards Trio?'. Ik ging eens even het web op en al snel steeg het schaamrood mij naar de kaken. “What the f***!” Werkelijk onbegrijpelijk dat ik het 'Keith Jarrett Standards Trio' bijna 40 jaar lang niet heb opgemerkt. Een 'quick scan' leerde dat dit een misser was van kolossale omvang, wat een schitterende muziek. Dat ik deze bekentenis hier überhaupt durf te schrijven... Shame, shame on me. Nou ja, ik kon mijzelf verwijten blijven maken, maar het leek mij een beter idee om maar eens een inhaalrace te gaan doen. Streaming kwam nu wel heel goed van pas... Ik begon aan een luistersessie die nu al negen maanden duurt en nooit meer stopt, zo vermoed ik. De muziek van dit trio behoort namelijk, wat mij betreft, tot het beste wat ik ooit heb gehoord.

Het Standards Trio werd opgericht in 1983 en bestond uit pianist Keith Jarrett, bassist Gary Peacock en drummer Jack DeJohnette. Gary en Jack waren ook niet bepaald van de straat want ze speelden beiden met vele beroemde jazzfiguren waaronder de legendarische Bill Evans. Het Standards Trio werd uiteindelijk één van de langst durende samenwerkingen in de jazzgeschiedenis die eindigde in 2014. De discografie van het Standards Trio bestaat uit 21 albums, de laatste opgenomen in 2009. Ik noemde het al even, Jarrett kan na twee beroertes in 2018 helemaal niet meer spelen. Zijn verwachting is, zo bleek uit een recent interview in the New York Times, dat het vermoedelijk nooit meer goed komt. Gary Peacock overleed in september vorig jaar op 85-jarige leeftijd. Ach, zo gaat dat, het is de vergankelijkheid der dingen én mensen. Jack DeJohnette, de man in het midden hieronder, is 79 jaar en nog steeds actief als drummer.

 

Het trio legde zich toe op ‘Jazz-Standards’, nummers die veelal bij het vaste repertoire van jazzmuzikanten hoort en bekend zijn bij het grote publiek. Frank Sinatra, ik ben groot fan van hem, steeds meer eigenlijk, was een typische vertolker van Standards. Voorbeelden van Standards zijn ‘Autumn Leaves’, ‘Straight No Chaser’ en ‘Bye Bye Blackbird’. Jarrett en kornuiten excelleerden in improvisatie en de Standards werden vaak totaal verbouwde en lang uitgerekte meesterwerken van samenspel en improvisatie. Maar het trio speelde ook nieuw materiaal, soms bijna ‘minimal’ en andere keren leunde het tegen free jazz aan. Ik ben vanaf de eerste luistersessie ‘hooked’. Deze muziek zal altijd bij mij blijven. Deze mannen spelen zo goed dat ik soms denk “dit kan gewoon niet, zo goed kunnen mensen niet live samen spelen”. Het is zo inspirerend en gelukkig makend, geweldig gewoon. Ik las in een recensie dat iemand de muzikale communicatie tussen Jarrett-Peacock-DeJohnette telepathisch noemde. Ja, dat is het precies, erg mooi gevonden. Wat kan ik zeggen? Wat ben ik blij met JV’s tip, want het Keith Jarrett Standards Trio is voor mij de ontdekking van de eeuw, geen twijfel aan. Muziek die mij echt raakt. Behoorlijk zware woorden, maar zo ervaar ik het. Sic factum est.

Beoordeel ik alle 21 albums met vijf sterren? Ik heb ze nog niet allemaal geluisterd. Soms blijf ik een tijdje steken bij één van de trio-albums en tussendoor luister ik natuurlijk ook andere muziek (ik ben niet gek 😂). Maar het antwoord is ‘nee’. Zelfs met enige stelligheid. Sommige albums vind ik echt beter dan andere. Maar vooral het ene nummer spreekt mij meer aan dan het andere. Kwestie van voorkeur en stemming. Bepaalde standards vind ik net even wat te braaf en zelfs oubollig. Soms raak ik ook het verband kwijt als die mannen te veel op de vrije tour improviseren naar mijn smaak. Maar als de muziek wél in mijn straatje is dan schieten woorden te kort. Ik durf wel te stellen dat ik het dan over minimaal 50% van het oeuvre van het trio heb. Laten we zeggen dat ik voorts 25% gewoon goed vind en 25% niet mijn smaak. Al met al is dat een geweldige score. Het waanzinnige vakmanschap en de balans die deze mannen vaak weten te vinden tussen de sfeer van het origineel en improvisatie is fascinerend. Thom Jurek van Allmusic schrijft in een recensie (My Foolish Heart: Live at Montreux): "Whatever the reason, this document is a mindblower from start to finish, and there are moments when all you can do in response is look at the box slack-jawed and wonder if what you just heard really happened. It did and it does, over and over again. This set is a magical, wondrous moment in the life of a trio when it all comes pouring out as inspiration and mastery". Dat is precies wat ik met enige regelmaat ook ervaar. Alleen kijk ik dan naar mijn luidsprekers. Dat al het werk van het trio op Manfred Eicher’s sublieme top label ECM is uitgebracht is een niet te onderschatten pluspunt. Bijna alle albums klinken als een klok. Het is een bonus die deze muziek als geen andere verdient.

Waar hebben we het over? Een korte Standard, bij wijze van voorbeeld. ‘I Fall In Love Too Easily’. Live In Tokyo, 1993. Een song van Jule Styne en voor het eerst gebracht door Frank Sinatra in de film ‘Anchors Aweigh’ uit 1945.

 

Mooi toch? Het nummer staat op 'Standards Vol. 2'. Luister het maar eens op een mooi audio-setje of een stel hele goede oortjes of headphones. Onder het Youtube-filmpje staat een commentaar van een mijnheer Tom Underwood: “I've been a fan of so many great jazz artists for over 30 years (Coltrane, Miles, Kenny Garrett, Redman, Stanko..) and I am so embarrassed to admit I have just learned of Keith Jarrett. It's like I discovered a new religion.” Is dat niet toevallig? Hahaha, ik ben gelukkig niet de enige sukkel en zijn misser is nóg groter. Een nieuwe religie noemt hij het zelfs, ja zo kun je het bijna wel noemen.

Mocht iemand geïntrigeerd zijn geraakt door mijn enthousiasme, dan zijn een paar opmerkingen wel op zijn plaats. Natuurlijk moet je wel echt van jazz en piano houden, maar daar doel ik niet op, dat lijkt mij vanzelfsprekend. Allereerst, de luisteraar moet tegen Keith’s vocale ‘ondersteuning’ kunnen. In de hitte van zijn spel wilde hij zich nog wel eens verliezen in allerlei begeleidend gekreun en dat vinden sommige luisteraars uiterst irritant. Ik ben er aan gewend geraakt en het hoort nu eenmaal bij zijn spel. Maar soms is het ook voor mij 'too much'. De tweede opmerking is dat het trio soms behoorlijk zijn tijd nam, tien minuten of (veel) meer voor één nummer is geen uitzondering. Voor mij juist een meerwaarde om helemaal op te kunnen gaan in de muziek, maar voor anderen soms te veel van het goede. Tenslotte vind ik dat de heren af en toe, qua hectiek, uit de bocht vlogen tijdens improvisaties. Niet door laten afschrikken en gewoon naar het volgende nummer skippen, zo simpel is dat. Maar verder, wat kan ik nog zeggen? Hemels.

Het is toch wel triest dat Keith Jarrett misschien nooit meer piano zal spelen 😢 Maar wat een erfenis gaat deze man, én zijn collega's, ons nalaten. Fantastisch. Nogmaals, tot aan de lucht bedankt voor deze gouden tip ‘JV’ ☝😃

KOOLSTOFDIOXIDE

Mijn vrienden lieten onlangs even wat berichten op elkaar los in onze groepsapp over klimaat, CO2 en dergelijke. Ik wilde ook even instemmend inhaken met een appje, maar het werd al snel te veel tekst en liet de app voor wat het was. Eigenlijk had ik ook geen tijd en besloot op een ander moment een blog te schrijven, dan hoefde ik me ook niet te beperken. Ik was toch al van plan om een ei over het onderwerp te leggen bij wijze van afsluitend en complementair verhaal bij mijn vorige blogs over elektrificatie van de auto. Het klimaat is een zeer actueel en ‘fascinerend’ onderwerp en ik was het helemaal eens wat die mannen allemaal schreven, met name in het licht van de Nederlandse perikelen rondom de transitie. Eigenlijk viel er weinig aan toe te voegen. Ik doe dat nu toch, maar dan in meer generieke zin. Het is een poging de materie rondom klimaat en CO2 op hoofdlijnen te beschrijven. 

Het begrip 'klimaat' is van globale proporties en wat Nederland doet aan klimaatbeheersing heeft helaas nauwelijks tot geen effect omdat we maar een klein land. Ons gebruik en uitstoot is op wereldschaal 0,6% van het totaal. Maar niets doen is natuurlijk ook geen optie en alle kleine beetjes helpen. Procedureel is het in ons land wel een beetje een zooitje en veel te bureaucratisch, maar onder de streep, doen we het nog niet zo slecht. In de 'Energy Transition Index (ETI)' van het World Economic Forum, staan we op de 9e plaats. De index vergelijkt 115 landen en analyseert in hoeverre ze klaar zijn voor de energietransitie. Volgens het CBS is inmiddels 11 procent van ons energieverbruik afkomstig uit hernieuwbare bronnen. Dus dat gaat best de goede kant op. Over de algehele voortgang van de Nederlandse energietransitie onthoud ik mij van commentaar hier. Ik heb er simpelweg te weinig kennis van. We lopen achter op de klimaatdoelen, dat weet ik dan weer wel. Verder is het allemaal zeer complex, erg politiek (er wordt aardig op los 'gepolderd') en dat maakt het totale plaatje te ondoorzichtig voor mij. Ik houd het in dit stuk liever bij het wat grotere verband. Beetje scheikunde, beetje actualiteit, beetje klimatologie maar vooral veel cijfers en feiten. Dat is inherent aan het onderwerp.

Er zijn opmerkelijk veel mensen die denken dat CO2 giftige troep is. Voor die groep is het toch wel belangrijk om nog even wat basiskennis van school terug te halen. Kooldioxide, CO2 dus, komt van nature in de atmosfeer voor. Eén koolstofatoom en twee daaraan gebonden zuurstofatomen. Het is een kleur- en geurloos gas en bij normale concentraties niet giftig. CO2 is een belangrijk ingrediënt van fotosynthese, een onderdeel van de koolstofkringloop. Bij fotosynthese wordt water, zonlicht en kooldioxide in planten omgezet in zuurstof en koolhydraten, zoals glucose. Wij, mensen en dieren, zijn voor ons voedsel afhankelijk van planten en is dus fotosynthese een essentieel proces voor het leven op aarde. Kooldioxide is tevens een broeikasgas, net als waterdamp en methaan bijvoorbeeld. Deze gassen zorgen dat warmte-opname en warmte-uitstraling in onze atmosfeer zodanig in balans zijn dat de planeet leefbaar blijft en niet te koud wordt. Dit heet het broeikaseffect. Zo, dat was een kort lesje scheikunde, maar dan zijn we toch weer een beetje 'bij' op dat terrein.

Het percentage CO2 in de atmosfeer neemt al sinds de industriële revolutie toe maar exponentieel in de laatste decennia, tot en met de dag van vandaag. De oorzaak is natuurlijk de groei van de wereldbevolking. Dagelijks groeit die met meer dan 200.000 nieuwe wereldburgertjes. De algemeen aanvaarde visie is dat de globale opwarming komt door het verbranden van fossiele brandstoffen zoals steenkool, aardolie en aardgas om aan de menselijke behoeften tegemoet te komen. Het gevolg is dat er meer CO2 in de atmosfeer komt dan wenselijk is. Te veel kooldioxide lijdt tot een versterkt broeikaseffect waardoor warmte-uitstraling bemoeilijkt wordt en de atmosfeer opwarmt. De gevolgen daarvan zijn zeer onvoorspelbaar. Verdere opwarming moet worden voorkomen. Veel ingewikkelder is de probleemstelling niet. 

De keten van activiteiten die de balans van de koolstofkringloop heeft verstoord is die van exploratie, delving en gebruik van fossiele brandstoffen voor onze energie-gerelateerde behoeften. We vertrouwen er elke dag op voor elektriciteit, transport (verkeer), warmte, enzovoort. Deze toepassingen zijn voor het grootste deel verantwoordelijk voor CO2-emissie uit niet-natuurlijke bronnen. De industrie, bouw, landbouw, veeteelt, voedselproductie, tropische ontbossing, bosbranden, smelten van permafrost en nog een heel reeks andere zaken zijn verantwoordelijk voor de rest. Hieronder een wat gesimplificeerd schemaatje per economische sector.

© US/EPA

Een voortvarende aanpak van de oorzaken is noodzakelijk om het probleem op te lossen. Makkelijker gezegd dan gedaan. Aan het aantal bewoners van de planeet kunnen we niet veel doen, dat is een gegeven. Kernenergie lijkt de perfecte oplossing, maar ligt politiek bijzonder gevoelig. Wereldwijd. Technisch zijn er ook bezwaren tegen kernenergie die ik niet kende. Volgens experts zijn er heel veel andere problemen die niets met radioactief afval hebben te maken maar vooral met grondstoffen, verrijkingsproblemen en emissies. Zo simpel blijkt het allemaal dus niet te zijn. Daarnaast ben je zomaar 20 tot 30 jaar verder voordat je een zwikje centrales hebt gebouwd en dat is dus gewoon te laat. Over de kosten moeten we het helemaal maar niet hebben. Voorlopig is kernenergie blijkbaar geen geschikte optie maar mijn onderbuikgevoel zegt dat het de 'finale' oplossing zal blijken te zijn.

Toepassing van andere en nieuwe technologieën zijn noodzakelijk willen we echt ergens komen met die klimaatdoelen. Het afvangen van CO2 (ondergrondse opslag) of het hergebruiken van het CO2-surplus, voor land- en tuinbouw bijvoorbeeld (Shell Pernis en het Westland), hoor ik allemaal niet zoveel meer over. Wat te denken van het verwijderen van CO2 uit de atmosfeer? Ooit heb ik daar iets over gelezen en weinig meer van gehoord. Ik heb gezocht en het blijkt dat er heel wat bedrijven mee bezig zijn. Bijvoorbeeld: Carbonengineering in Canada en Climeworks in Zwitserland. Als je die websites bekijkt dan gloort er licht aan het eind van de tunnel. Maar, dat is wel duidelijk, wat we als mensheid ook ondernemen, het gaat veel geld, héél veel geld kosten. Voorlopig zijn de inzet en gebruik van hernieuwbare bronnen dus de remedie: zon, wind, water, getijden, aardwarmte, noem ze maar op.

In 2015 zijn in Parijs klimaatdoelen vastgelegd, ik refereerde er al aan, om verdere opwarming van de aarde te voorkomen. Om aan die doelen te voldoen moet Nederland overstappen naar duurzame energiebronnen zoals zon en wind. In Nederland noemen we dit de 'Energietransitie'. De Nederlandse overheid heeft onder andere besloten dat we hier van het gas af moeten voor verwarming en koken. Dat gaat wat voeten in de aarde hebben en ik voorspel dat dat maar ten dele gaat lukken. Te gecompliceerd en te duur en zeker niet binnen de gestelde tijd. Maar we zullen zien. Verder is Nederland, net als heel West-Europa, als een gek windmolens aan het neer zetten. Lelijk, vervelend maar ook de beste optie voor nu denk ik. Daarnaast zijn er genoeg andere mogelijkheden om 'groene' energie te maken. Ik hoop wel dat een slimmerik iets verzint zodat we die vermaledijde warmtepompen niet nodig hebben.

Dan hebben we natuurlijk nog de grote boosdoeners: China, de Verenigde Staten en India. Veel geklaag altijd over China met betrekking tot dit onderwerp maar ze nemen de CO2 kwestie inmiddels serieus en pakken het klimaatprobleem nu voortvarend aan. Bijna de helft van alle wereldwijd verkochte elektrische auto's ging naar China. Wel een beetje jammer dat ze pas in halverwege de eeuw willen stoppen met steenkool. Maar ik verwacht dat China het probleem planmatig gaat aanpakken, zoals alles wat ze doen, en dat het land in de tweede helft van deze eeuw klimaatneutraal is. Daar hebben ze die kolencentrales nog even voor nodig. Een andere stouterikje is Amerika. Daar hebben ze pakken boter op het hoofd, niet normaal. Volgens mij heeft daar 90% van de bevolking het IQ van een baksteen. Wie kiest er in gods-vredesnaam een volledige idioot als Trump voor president? Een 78-jarige bejaarde man lijkt mij overigens ook niet echt ideaal... Gelukkig is Trump weg en hopelijk blijft dat zo want de man was in zijn eentje het grootste milieuprobleem ooit. In Amerika bestaat de uitdrukking ‘If you’re not part of the solution, you’re part of the problem'. Zo is dat maar net en dan hebben ze daar nog wel wat meters te maken. Het land is sowieso één groot milieudelict. Wat te denken van de Ford F-serie pickup truck? Dat is de beste verkochte auto in de V.S. op dit moment. De motoren? Benzine en diesel V8 van 6,2 tot 7,3 liter inhoud. De CO2 uitstoot van deze monsters bij elkaar opgeteld is meer dan die van heel Noorwegen! Echt ongelofelijk en ronduit schandalig. Beleidsmakers van grote- en industriële mogendheden zullen echt moeten gaan samenwerken om tot een universeel operationeel plan te komen. Maar zolang er Republikeinen in Amerika het ook maar een beetje voor het zeggen hebben, wordt het daar een moeizame rit. India en andere 'emerging markets' zijn een dreiging op zich, misschien wel de grootste. De vraag is of daar op korte termijn klimaatwinst valt te halen. Daar hebben ze wel wat anders aan hun hoofd dan het klimaat. Denken ze...

Dan nu tijd voor waar het allemaal om draait: ons klimaat. De atmosfeer warmt met een gestaag tempo op en de invloed daarvan op oceaanstromingen, convectie (wederzijdse warmteoverdracht tussen zeewater en atmosfeer) en straalstromen zijn onvoorspelbaar. De zeestromingen zijn enorme diepwaterpompen die zeer bepalend zijn voor ons weer. De Antarctische circulaire stroom rond de Zuidpool (Antarctic Circumpolar Current, ACC) is de grootste diepwaterpomp op aarde (tot 4000 meter diep!) en bepalend voor het klimaat op de hele planeet. Kleine veranderingen in temperatuur of zoutgehalte van de ACC kunnen globale effecten hebben op ons klimaat en waterhuishouding in de biosfeer. Samen met de straalstromen, een band van snelle winden hoog in de atmosfeer vormen de ACC en de andere oceaanstromingen, zoals El Niño, de klimaatmachine die we het weer noemen. Als deze machine écht in onbalans raakt door de opwarming, dan kunnen we alleen maar raden en, ben ik bang, vrezen wat de gevolgen zijn en hoe snel deze zich openbaren. De vraag is of die tijd er nog is.

© PBS/NOVA

Dat het de laatste tijd nogal onrustig is in de atmosfeer is wel duidelijk. Zeker dit jaar is het bingo. Wereldwijd zijn er overstromingen, bosbranden en worden hitterecords gebroken. Slecht nieuws ben ik bang alhoewel het niet zeker is of dat ook met opwarming te maken heeft, maar laten we daar maar vanuit gaan.

In al mijn blogs maak ik ruimte voor een persoonlijke noot. In ben zelf getuige wat er in de Alpen gebeurt, waar het afsmelten van gletsjers steeds zichtbaarder wordt. Hieronder een foto van eigen hand uit 1980 van de tong van de Trient Gletsjer in Wallis, Zwitserland. Daaronder een foto van 2019 (van internet) van een vergelijkbaar standpunt. Ik heb de onderkant van  de gletsjertong rood gemarkeerd op de meest recente foto. Het is wel duidelijk wat er in 40 jaar is verdwenen, daarvoor hoef je geen glacioloog te zijn. Overigens is de afsmelting van gletsjers in de Alpen en andere gebergten al ingezet in de tweede helft van de 19e eeuw hetgeen ook duidt op natuurlijke fluctuatie. Het afsmelten is in de jaren tachtig van de vorige eeuw helaas in een versnelling gekomen...

Nog even iets wat ik belangrijk vind en mij soms druk om kan maken. 'Jan en Janneke met de Pet', daar hoor ik niet bij wat dit onderwerp betreft, wordt om zijn en haar oren geslagen met de meest vreselijke toekomstbeelden. Afsmelten van de polen, reizende zeespiegels, noem maar op. Alsof het zeewater binnen enkele jaren over de dijken klotst. Dat is allemaal nog lang niet het geval. Sterker, de massabalans van Groenland is dit voorjaar toegenomen en de Noordelijke IJszee zal, waarschijnlijk, komende winter voor het eerste sinds jaren geen ijsvrije doorgang kennen. Ook de groei van zee-ijs rond Antarctica gaat dit jaar harder dan vele jaren hiervoor. Het zegt verder helemaal niets anders dan hoe onvoorspelbaar de natuur en, met name, het klimaat is. Voor hetzelfde geld hebben we een warm najaar of zomer en verandert de situatie weer volledig. We hoeven niet naïef te zijn, dat afsmelten van gletsjers (met name in de Alpen) en ijskappen gaat gewoon door, maar voorlopig is die hoge zeewaterspiegel een relatief (zeer) marginaal en lokaal probleem en met wat waterwerken nog wel een tijd te beheersen. 'Ice Shelf' A23' is een aantal jaren losgebroken van Antartica. Het heeft een oppervlakte van een paar Nederlandse provincies en is een halve kilometer dik. Als deze volledig is gesmolten dan zal de zeespiegel 4 mm stijgen. De journalistiek praat over meters.

De onrust die ontstaat in de atmosfeer door de veranderende convectiestromen zoals ik die hiervoor noem is een honderd keer zo serieus probleem. Als die balans gaat verschuiven komt het water uit de lucht en niet van zee! Dat kan 'overnight' zorgen voor enorme overstromingen, lawines en aardverschuivingen. O ja, wat te denken van orkanen... Laten we het maar niet hebben over het smelten van permafrost op het noordelijk halfrond...

Een ander voorbeeld. Deze week las ik een bericht dat op 6 februari 2020 een recordtemperatuur op Antarctica was gemeten op 'Esperanza Base Station' van ruim 18 graden Celsius. De begeleidende tekst suggereerde dat het einde der tijden nu wel zo'n beetje was aangebroken. “O jee, nog even en dan staan we onder water”, denkt een leek dan. De hoge temperatuur was het gevolg van een zeldzame föhnwind en duurde minder dan een uur. Na een paar uur was de temperatuur weer gezakt naar normale waarden voor de Antarctische zomer aldaar. 'Esperanza Station' is een Argentijnse onderzoekbasis op het uiterste puntje van het Antarctisch schiereiland. De locatie is ijsvrij en 3000 kilometer verwijderd van de geografische zuidpool. Van Nederland naar Zuid-Spanje en dan keer twee (x 2), om een idee te geven. De condities in Esperanza zijn totaal niet representatief voor die van de ijskap. 

Een citaat uit een onderzoek met betrekking tot het klimaat op het schiereiland: "By far the largest changes have been recorded by the Antarctic stations over recent decades on the Northern Antarctic Peninsula where there was a marked warming during the second half of the Twentieth Century, followed by a statistically significant cooling in the first decade of the 21st century." (RMets - International Journal of Climatology - Antarctic temperature variability and change from station data - October 30, 2019)

Op dezelfde dag van genoemde meting, 6 februari 2020, varieerde de temperaturen in Vostok station, op de ijskap, van -37 tot -47 graden Celcius... Hartje zomer op de zuidpool 😎🧊

Antarctica verliest beslist massa, daar is geen twijfelen aan, maar glaciologie en klimatologie zijn zeer complexe wetenschappen waarvan onderzoeken elkaar soms tegenspreken. Geen enkel geologisch en klimatologisch proces voltrekt zich lineair en is dus per definitie zeer onvoorspelbaar. Recente inzichten, bij wijze van voorbeeld, wijzen op een toename van neerslag op de Zuidpool als gevolg van opwarming wat juist op lange termijn een verlaging van het zeeniveau kan betekenen ondanks dat de massabalans van Antarctica terugloopt. Opmerkelijk, want Antarctica kent de laagste neerslagcijfers op aarde. Zo zijn er bijna dagelijks allerlei nieuwe publicaties met betrekking tot arctische- en antarctische waarnemingen, onderzoeken en voorspellingen. Soms staan bevindingen en visies haaks op elkaar. Het is buitengewoon lastig om een volledig 'plaatje' te krijgen waarvan ik betwijfel of dat ooit gaat lukken. 

Het weer, klimaat en aanverwante onderwerpen hebben al vanaf jonge leeftijd mijn interesse. Mijn boekenkast staat vol met publicaties over het onderwerp. Ik kon mij bijvoorbeeld volledig verliezen in de tabellen (!) van mijn favoriete boek. De publicaties van de Club van Rome las ik voor het slapen gaan. Nee hoor, dat is een geintje 😅

Mmm... ik ben toch eigenlijk wel een beetje raar menneke eigenlijk. Anyway, ik ben dus gewend aan het halen van informatie en bij de juiste bronnen. Als informatie wordt gebracht moet je altijd wat meer op je hoede zijn, maar dat ter zijde. In mijn blogs verzin ik dus niets en haal mijn wijsheid in dit blog uitsluitend weg bij wetenschappelijke instanties (websites) die onderzoek doen aan cryosfeer (alle met ijs bedekte gebieden op aarde), atmosfeer, biosfeer, klimaat, enzovoort. Denk daarbij aan NSIDC (National Snow and Ice Data Center), NASA, ESA, Royal Meteorological Society, Timeanddate.com en allerlei andere gerenommeerde bronnen. De KNMI zou er eigenlijk ook tussen moeten staan. Hun berichtgeving is meestal goed maar soms iets te populair en speculatief en dat stoort me. Er is op internet werkelijk eindeloos veel te vinden, maar, nogmaals, haal het bij de goede bronnen. In de ‘gewone’ pers komt er onwaarschijnlijk veel baarlijke onzin langs.

Het is echt ongelofelijk toevallig dat juist vandaag het IPCC met haar rapportage komt. Alsof ik dat zo gepland had, wat niet het geval is. 'The Intergovernmental Panel on Climate Change' (IPCC) is het orgaan van de Verenigde Naties dat is opgericht om beleidsmakers te voorzien van wetenschappelijke updates over klimaatverandering, de implicaties daarvan en opties voor het verminderen van broeikasgassen. Ze draaien er niet om heen en de opwarming zit behoorlijk in de versnelling. De CO2 uitstoot neemt alleen maar toe én progressief! Op zich lees ik niets nieuws; Gerrit Hiemstra heeft de conclusies samengevat op Twitter [IPCC / Hiemstra]. De boodschap is niet mis en in lijn met wat ik hier schrijf, met uitzondering van de nuances die ik benoem (mijn informatie is actueler 😉) De toon van de pers die de 'hoogtepunten' uit het rapport heeft gepikt is nogal hijgerig, bijna panisch. Wellicht is een beetje paniek zaaien juist wel nodig, maar ik vraag mij af of je daarmee de juiste mensen aanspreekt. Op TV zag ik een reporter op straat vragen aan het publiek of ze van het rapport gehoord hadden. Een dame was in lichte paniek: "Al die bosbranden en overstromingen en die ijskappen die nu keihard aan het afsmelten zijn, ik voel me helemaal niet veilig meer." Ja, dat soort beeldvorming krijg je dan uiteraard ook...

Als individuele burger is het nu zaak, afgezien van eigen verantwoordelijkheid, te stemmen op partijen (of coalities, indien mogelijk) die overtuigd zijn dat NU de juiste stappen moeten worden gezet. Heel veel verder dan dat gaat onze invloed niet als ondermaanse stervelingen. Het is echt ongelofelijk belangrijk dat de mensheid, zonder terughoudendheid, vol inzet op hernieuwbare of andere energiebronnen om de tijd naar nieuwe en verbeterde methoden van energieopwekking te overbruggen. Dat dit een internationale en wereldwijde inspanning moet zijn heb ik inmiddels wel duidelijk gemaakt. Het gaat om politiek, daadkracht en geld. Dat daar beleid en regels uit gaan voortvloeien die economisch wel eens heel erg impopulair voor bedrijven en het publiek kunnen uitpakken is onvermijdelijk, maar we moeten wel. Stemmen dus, dat is echt de boodschap.

MERCEDES-AMG AMG GT

Mijn verjaardagscadeau van zoon Stijn heb ik vandaag mogen verzilveren: rijden met een Mercedes-AMG AMG GT (ja, dit is de correcte naam). Een vette 4 liter V8 met 462 paarden onder de motorkap en, op de Autobahn, goed voor 302 kilometer per uur. Maar daar zijn we helaas niet geweest. De instructeur van het verhuurbedrijf zat naast mij en Stijn reed achter ons aan. Ik moest mij uiteraard aan de verkeersregels houden. Maar even stevig optrekken bij het verkeerslicht of afzakken op de snelweg tot 80 en dan vol gas naar 140 liet hij oogluikend toe. Gaaf! Leukste moment was in een lange tunnel. “Hangen hier camera’s?” vroeg ik. Die hingen er niet en dus… ‘pedal to the metal’ en brullend door de tunnel😂😂. De auto reed overigens verrassend makkelijk, alleen met de ellenlange motorkap moet je even rekening houden. Wit staat deze auto erg goed, vonden we, en het interieur is gewoon kunst.

Bij hotel van der Valk in Amsterdam, vlakbij de Amstel, moesten we de auto helaas weer inleveren voor de volgende klant. Even verderop, bij Mercure, hebben we op ons gemak koffie gedronken, wat gegeten en nagepraat en toen weer naar huis. Dat was een superuitje zo met zijn tweeën. Dank je Stijn, dat was echt een fantastisch cadeau! 

DE SAHEL

Toch baal ik hier wel een beetje van. Dat ‘zomerweer’. Bijna elke avond als ik wil fietsen begint het te regenen. Vanaf mei 2019 rijd ik nagenoeg elke dag een rondje. Dat is mijn lezers wel bekend want ik heb die wetenschap tot vervelens toe hier gedeeld. Ik ben onlangs voor de zoveelste keer weer eens aan een nieuwe baan begonnen en dat vreet in het begin ook energie. Daarnaast zijn er wat treurige ontwikkelingen in de familie die tijd en energie kosten. De combinatie van dat alles heeft ervoor gezorgd dat ik de afgelopen twee weken nauwelijks heb gefietst. Een klein rampje want dat fietsen is noodzakelijk voor mijn geestelijk en lichamelijk welbevinden. Nou ja, komt wel weer goed. Mijn laatste rit eindigde, toevallig precies voor de schuurdeur, op onderstaande kilometerstand. 

In mijn Afrika blog zei ik dat ik misschien nog eens een update zou doen over de progressie richting Kaapstad. Nou, dit is dan toch een mooi moment op de kilometerteller dacht ik zo, dus bij dezen. Als je een dergelijke monstertocht in de echte wereld zou willen ondernemen is mijn route totaal niet realistisch. Op de fiets is het in werkelijkheid niet te doen denk ik. Te heet, te verlaten, te gevaarlijk. Met gemotoriseerde middelen lijken de kansen niet veel beter. Ik was vanuit de haven van Tanger vertrokken en via Marokko en de Westelijke Sahara uiteindelijk in Mauritanië beland. Dat was in maart. Ik ben weer 1000 kilometer verder en heb op de kaart zitten kijken hoe ik had moeten rijden volgens mijn Google-route. Ik ben aangeland in Timbreda, Mauritanië, het hart van de Sahel. Hieronder de Google kaart in satellietweergave. Daaronder een Google Earth 'aerial' van de N3, de weg naar de Timbreda vanuit 620 meter hoogte. Het had net zo goed op Mars kunnen zijn...

De Sahel is een strook van West- naar Oost-Afrika en is de overgangszone van de Sahara naar de Tropen. Waar komt die naam eigenlijk vandaan? Sahel. Het betekent zoiets als grens. Met zo’n naam kan het daar natuurlijk nooit iets worden. Timbreda ligt overigens midden in de woestijn en van de overgang naar de vochtige tropen is nog niets te merken. Ik fiets nu al een paar maanden virtueel door Mauritanië. Het land is twintig (!) keer zo groot als het onze, maar de kennis van Mauritanië is bij de gemiddelde Nederlander nul komma nul. Ik verwijs graag naar Google voor uitgebreide informatie, maar ik noem toch graag wat bijzondere wetenswaardigheden. Het is dus een gigantisch groot land en vooral heel erg leeg, droog én heet. Mauritanië is Islamitisch en heeft ruim vier miljoen inwoners waarvan bijna de helft onder de armoedegrens en 20% als slaaf leeft! Slavenhouders behoren tot de Arabische Berber-minderheid, maar ook de president, vele ministers, hoge ambtenaren, militairen en rechters hebben zelf slaven. Voor het huishouden of seksueel vertier. Als slaven te oud of overbodig zijn, worden ze gedumpt in de woestijn waar een hels einde ze wacht. Hoe zat dat ook alweer met die excuses…? De politiek is uiteraard een corrupt rotzooitje, wat anders? Het geld in Mauritanië wordt verdiend met ijzererts, goud, koper, olie en vis. Het advies vanuit de westerse wereld is om het land te mijden als de (piep, piep) vanwege terreur, overvallen, kidnapping en gewelddadige Islam groeperingen. De terroristische dreiging in de Sahel en omliggende regio komt van een aantal groepen die streven naar het vestigen van islamitische wetgeving in de regio en het vernietigen van westerse belangen en eigendommen. De beroemde Parijs-Dakar Rally is verplaatst naar Zuid-Amerika vanwege dreiging van ontvoering in de Sahel. Moet ik nog doorgaan? 

Ik heb in mijn Afrika-blog trouwens niets geschreven over Marokko en Westelijke Sahara. Het was al zo’n lang verhaal. Toch even een korte inhaalslag. Marokko is één van de beste jongentjes van de Afrikaanse klas, maar de Westelijke Sahara is sinds 1976 een conflictgebied. Wel eens van 'De Marokkaanse Muur' gehoord? Nee, he? Ze noemen het ook de 'Berm'. Het is een ongeveer 2.700 km lange zandmuur die door de Westelijke Sahara en Marokko loopt en het Marokkaanse deel van het land scheidt van het westelijke deel wat door Polisario wordt gecontroleerd. (Wikipedia: 'Polisario is een onafhankelijkheidsbeweging voor de Westelijke Sahara die aanspraak maakt op het door Marokko en Mauritanië in februari 1976 verdeelde, voormalige Spaanse gebied'). 2700 kilometer, dat is van Hamburg naar Malaga, bizar... Een en al geruzie hier en de Westelijke Sahara is geen plek om te blijven hangen, als je er al in komt.

Wat Mauritanië betreft is het ook raadzaam om maar flink virtueel door te fietsen en aangenamere oorden op te zoeken. Na Marokko is het echt huilen met de pet op. Het volgende land is Mali en dat betekent ook niet veel goeds volgens mij, maar dat is een vooroordeel.

Inmiddels heb ik gelukkig weer honderd 'echte' polderkilometers bijgeschreven 😊.

PETROLHEAD

Mijn moeder was werkelijk ongelofelijk a-technisch. Niet te bevatten gewoon. Vanzelfsprekend had ze geen enkele interesse in iets wat ook maar een beetje met techniek te maken had. Het was dan ook opmerkelijk dat ze haar oog had laten vallen op de nieuwste vinding van onze vrienden uit Eindhoven, de Videorecorder! Dat leek haar wel wat. Ze had als echte ‘early adapter’ zo’n machine gekocht zodat ze nooit meer een TV programma hoefde te missen. De taaie opdracht voor mij en mijn zuster was om haar aan het verstand te brengen hoe ze haar nieuwe Philips apparaat moest bedienen. Zonder dat het apparaat vlam zou vatten, bij wijze van spreken dan. Die eerste recorders, we hebben het over het midden van de jaren zeventig, waren draken van apparaten die nog wel eens vastliepen. Een spaghetti van magnetische tape die uit de recorder hing was dan het resultaat. Maar, met onze aanhoudende support en haar vasthoudendheid, kreeg ze het uiteindelijk toch onder de knie. Respect!

Vele jaren geleden, het was een mooie zaterdag, kwam mijn zus op bezoek bij mijn moeder. Zusterlief had er eens flink wat pegels tegenaan gegooid en zichzelf getrakteerd op een prachtige nieuwe spiegelreflexcamera. Een Minolta, dat weet ik nog goed. Vol trots liet ze haar glimmende aanwinst aan mijn moeder zien. Die keek wat glazig naar het amorfe brok plastic met een blik die boekdelen sprak. Het duurde een paar tellen. Ze keek vervolgens naar mijn zus en zei toen: “… en dat vind je leuk?” Mijn lieve zus was even ontdaan van zoveel gebrek aan inleving. Maar ze herstelde zich snel en begreep ook wel dat ze onze moeke net zo goed een drol met een kaasvlaggetje erin had kunnen laten zien. Had ze ook niets van begrepen. Achteraf hebben we ons de tranen gelachen natuurlijk. “En dat vind je leuk?” is een uitdrukking die voortleeft tot op de dag van vandaag als iemand in onze kringen iets bijzonders heeft aangeschaft en we willen het slachtoffer een beetje plagen.

Waar wil ik heen met deze anekdote? Let maar eens op. Hiervoor schreef ik twee blogs over elektrische auto’s. Interessant wellicht, maar ook wel erg correct en ‘verstandig’. Toch? Beetje stout mag af en toe ook wel, vind ik. Daarom, om nog even een tegengeluid te laten horen, letterlijk, hieronder een filmpje van het opstarten van een Porsche 917K uit 1971. Zet maar goede oortjes op en luister maar eens lekker KEIHARD, anders werkt het niet. Yeahhh... Wat een waanzinnig geluid uit deze roffelende en gorgelende ‘flat twelve’. Intimiderend bijna. “En dat vind je leuk?” Ja, dat vind ik nou leuk… ik vind het zelfs geweldig!

De Porsche 917 is de meest legendarische raceauto uit de historie en de enige die in Le Mans bijna 400 kilometer per uur wist aan te tikken op 'Hunaudières', het lange rechte stuk. Een leuk opgeknapt exemplaar verwisselt voor vele miljoenen van eigenaar. Ik heb ooit een blog geschreven over deze auto. Staat hier: PORSCHE 917  Voor de echte petrolheads 😊

ELECTRICHEAD

In de korte blog hiervoor schreef ik dat de toekomst voor de deur staat te trappelen. Een paar dagen later bleek dat onze deur daar ook bij hoort! Ja, ja, sinds vorige week rijd ik namelijk een Volkswagen e-Golf. Dat is een 100% elektrische auto (EV) en een nieuwe en onverwachte bijschrijving op het curriculum van mijn autohistorie. 

Ik laat het hier wel uit mijn hoofd om mijn avonturen van de afgelopen maanden met betrekking tot werk nader uit de doeken te doen. Ik kon het zelf amper volgen. Het was een lange reeks sollicitaties, interviews, online tests én, nota bene, banen. Ondanks mijn 64-jarige leeftijd werd ik de laatste tijd door meerdere werkgevers benaderd voor een job. Echt ongelofelijk. Ik ben er bij twee gestart én weer gestopt. Waardeloze clubs. Sinds vorige week ben ik in Rijswijk werkzaam en de start daarvan is goed en veel belovend. Dat is op zich al een redelijk bijzondere ervaring. Het contract duurt zeven maanden en daarna zie ik wel weer. Ik ga in ieder geval weer mijn best doen om er wat van te maken. Natuurlijk kreeg ik ook deze reis weer een leaseauto ter beschikking, de e-Golf dus. OMG, de buren…

Ons (auto-) mobiele bestaan is dit jaar net zo’n gekkenhuis als mijn gedoe met werk. Als iedereen thuis is dan zijn vrouw, zoon, schoondochter en ondergetekende verantwoordelijk voor twee zakelijke leaseauto’s, een privé leaseauto, twee eigen auto’s, een scooter, twee e-bikes en twee gewone fietsen. We voelen ons wel behoorlijk ongemakkelijk ten opzichte van de buurt met de beperkte parkeerruimte die er is. Gelukkig hebben we twee laadplekken in de straat op 50 meter van ons huis en ik ben meestal de enige die daar staat te laden en dat scheelt weer met de overlast. De nieuwe baan vervult mij uiteraard met enige trots, maar de uit de hand gelopen mobiliteit met enige schaamte. 

De overlast ten spijt, de e-Golf is wel een hele gave kar. Het is een traditionele Golf die achteraf elektrisch is gemaakt. Dat is wat anders dan, bijvoorbeeld, Tesla's of de nieuwe Volkswagens ID.3 en ID.4. Die zijn vanaf ‘scratch’ ontworpen en gebouwd om als elektrische auto’s door het leven te gaan. Het achteraf aanpassen van conventioneel naar elektrisch doet, op één ding na, niets af aan de intrinsieke kwaliteit van de VW. Een Volkswagen Golf wordt al jaren beschouwd als de ‘benchmark’ in zijn klasse. Een Golf doet eigenlijk alles goed. De elektrische versie voegt daar nog een dimensie aan toe.

De e-Golf is heerlijk stil, zeer comfortabel en heeft een geweldige trekkracht en dat laatste is erg leuk bij het verkeerslicht 😂. Bovendien staat de auto werkelijk bol van de luxe zoals Adaptive Cruise Control, verwarmbare stoelen, sensoren ‘all over the place’ en zelfs programmeerbare standverwarming. Heel gaaf is DAB, digitale radio. Vooral bij Radio 4 is het kwaliteitsverschil met FM ongelofelijk.

‘Op één ding na’ schreef ik zojuist toen het ging over de algehele kwaliteiten van de e-Golf… Dat is dus de actieradius, want die is waardeloos. Na maximaal 200 kilometer moet-ie weer aan de laadpaal. De e-Golf is wat dat betreft oud nieuws en is links en rechts ingehaald door de 'new kids on the block'. Vooral de competitie uit Korea doet het in dit segment verrassend goed.

Mercedes heeft de lat onlangs weer hoger gelegd. Hun nagelnieuwe EQS haalt in de praktijk ruim 700 kilometer en kan in een kwartier voor 300 kilometer bijladen. Het is een kwestie van tijd totdat de techniek van deze auto afzakt naar meer betaalbare voertuigen. De beperkte actieradius van de EV is over een paar jaar echt gewoon opgelost. Afgezien van het gehannes met laadkabels, is elektrisch autorijden echt wel ‘next level’. Lineair, schokvrij, comfortabel, stil en heel rustgevend. Als je eraan  gewend bent, dan wil je niet meer terug. Nu nog wat aan de prijs doen, s'il vous plait...

Maar, er was toch gedoe rondom de productie? Ik heb even wat huiswerk gedaan. Het blijkt inderdaad dat de productie van een elektrische auto nog steeds meer energie kost dan een conventionele auto. Met name vanwege de toepassing van lithium-ion batterijen. Meer dan een derde van de vervuiling die een EV tijdens zijn levensduur veroorzaakt, geschiedt tijdens de fabricage. Maar, als je de onderzoeken mag geloven en naar de hele levenscyclus van het voertuig kijkt, heeft een elektrische auto uiteindelijk een 50% schonere ‘footprint’ dan een auto met een verbrandingsmotor. Conventionele auto's en energiecentrales zijn de twee grootste bronnen van broeikasgassen. Het is duidelijk dat als we klimaatverandering serieus willen bestrijden, het gebruik van elektrische voertuigen een substantieel deel van de oplossing is. Natuurlijk moet de stroom 'groen' zijn geproduceerd of op basis van schoon geproduceerde waterstof.

Er zijn echter wel wat uitdagingen te overwinnen voordat het gebruik van de EV volledig praktisch is en een schone en verantwoorde levenscyclus zal kennen. Denk daarbij aan de infrastructuur van elektrische netwerken en waterstof tankstations, het omgevingsbewust delven van zeldzame grondstoffen in arme landen, het vinden van alternatieven voor die zeldzame stoffen, de optimale recycling van accu’s, enzovoort. Er zijn er vast nog veel meer. Maar de industrie zit gelukkig niet stil en, zeker onder druk van overheden, gaan de ontwikkelingen snel. Ik lees toevallig net dat wordt getest met het opwekken van energie uit zeewater op de Noordzee op ’s werelds eerste offshore waterstoffabriek. Interessant toch?

Het begin van een grote ecologische omslag in mobiliteit is er, dankzij Elon Musk, dat moet worden gezegd. Zonder zijn volharding was de elektrische auto waarschijnlijk nooit wat geworden. Of daar al dan niet nobele motieven aan ten grondslag lagen zijn is nu niet meer belangrijk. We gaan langzaam maar zeker stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen en dat zal op termijn hopelijk zijn positieve weerslag hebben op ons milieu. Leve de EV zal ik maar zeggen. Alleen, hoe noemen we straks een liefhebber van de elektrische auto? Een ‘Electric Head’?

 

THE FUTURE

Top Gear. Genoten heb ik van dat programma. Af en toe totale onzin (soms té), vaak vermakelijk, soms interessant, altijd briljant geproduceerd en vol met geweldige Britse humor. In 2015 verlengde de BBC het contract met Jeremy Clarkson niet meer omdat er blijkbaar ‘gedoe’ was geweest. Iets met een handgemeen met een BBC medewerker. Na 13 jaar het gezicht te zijn geweest van het programma waarmee de BBC wereldwijd succes oogstte en bakken geld verdiende, was het einde oefening voor Jeremy. James May en Richard Hammond, de andere presentatoren, besloten toen ook te stoppen. BBC Top Gear bestaat nog steeds met andere gastheren, maar de magie is weg. O ja, voor de leken, Top Gear is een Engels autoprogramma dat zelfs mensen die geen bal om auto's geven aan de buis gekluisterd hield. Maar, dat lijkt mij duidelijk, dan heb ik het over de oude versie met Jeremy, Richard en James.

Het fameuze oorspronkelijke trio presenteert sinds 2016 voor Prime Video het programma ‘The Grand Tour’. Erg leuk weer. De aflevering in Schotland, bijvoorbeeld, staat ook op YT en is ronduit fantastisch. Clarkson is nog steeds het enfant terrible, Hammond de kwajongen en James May, ‘Captain Slow’, de serieuzere en verstandigste. James is ook wel de meest Britse van het stel. Erg gevat, intelligent en de enige met écht verstand van techniek en auto’s. Hij spreekt mij misschien wel het meeste aan van de drie. Youtube staat vol met allerlei leuke ‘footage’ van hem, vooral zijn reis door Japan, ‘Our Man in Japan’, ook voor Prime Video, is een regelrechte aanrader. De heren hebben tegenwoordig ook een ‘community’: www.drivetribe.com, kijk maar eens. Ik kwam er een filmpje op tegen van James May wat ik hieronder heb geplaatst.

Omdat er af en toe wat content van mijn blog is verdwenen vanwege copyright schending ben ik er even goed ingedoken. Ik wil geen gezeik. Het blijkt dat je wel gewoon mag ‘embedden’. Je mag in je blog of op je website een ‘embedded’ hyperlink plaatsen naar auteursrechtelijk beschermd werk als die content sowieso voor iedereen vrij toegankelijk is. Het verschil met een 'gewone' hyperlink is dat een embedded link de content opent op jouw webpagina, maar de bron komt nog steeds van een andere server. Vreemd verhaal. Nou ja, het zal wel. Het filmpje:

Ik ben gek op dit soort elegante ‘saloon’ modellen, maar daar gaat het in dit filmpje niet om. Waar gaat het dan wel om? De fenomenale techniek natuurlijk! Allemachtig wat een briljante wagen is dit. Deze Toyota reinigt zijn ingeademde lucht en laat nota bene schonere lucht achter. Briljant! Een waterstofauto is, voor de duidelijkheid, ook een elektrische auto. Een brandstofcel in de auto zet waterstof om in elektrische energie waarmee de elektromotor wordt aangedreven. De enige uitstoot is waterdamp. Het grote verschil met de 'gewone'  elektrische auto is dat de waterstofauto zijn elektriciteit zelf maakt. De eerste 'tankt' stroom, de tweede waterstof en dat gaat net zo snel als benzine tanken. Het is natuurlijk nog maar de vraag of waterstof in auto's gemeengoed gaat worden of dat de huidige elektrische auto deze race gaat winnen. Waterstof produceren kost veel energie en dat moet 'groen' gebeuren anders schieten we er nog niks mee op. Het is wel jammer dat, net als in Engeland, er in Nederland ook nog maar een paar plekken zijn waar je waterstof kunt tanken. Maar, links of rechtsom, beide elektrische oplossingen zijn een grote stap in de goede richting. James May’s filmpje bevat volgens mij een mega-belangrijke boodschap voor beleidsmakers, want de toekomst is gearriveerd en staat voor de deur te trappelen. Het is hoogtijd voor actie want we hebben niet zo heel veel tijd meer…

JON HASSELL - R.I.P.

Vriend R. is er altijd als de kippen bij. Hij is vaak de eerste aanzegger om te melden dat er weer een legendarische muzikant het tijdelijke voor het eeuwige heeft verwisseld. Als zo’n artiest voor mij wat heeft betekend, dan haast ik mij om er op dit blog wat regels aan te wijden. Uit respect. Ook deze week kregen we weer een trieste melding van R. Het ging om componist en trompettist Jon Hassell. Ik had het te druk en kwam er helaas niet tijdig aan toe om wat over Jon Hassell’s verscheiden te schrijven. Maar beter laat dan nooit. Jon Hassell overleed op 84-jarige leeftijd op zaterdag 26 juni jl., na een jaar met allerlei gezondheidsproblemen. Voor mij persoonlijk was Hassell misschien wel de belangrijkste muzikant ooit. Natuurlijk groeide ik (wij) op met Zappa, Miles, Soft Machine en vele andere iconische muzikanten en legendarische rock- en crossover bands, maar Jon’s muziek was voor mij van een andere orde. Pure magie, bijna buitenaards en tijdloos mooi tot en met de dag van vandaag.

Bovenstaand plaatje is de hoes van een door mij gemaakt compilatiealbum van Hassell. Het bevat, op één nummer na, muziek die nooit op zijn eigen albums zijn verschenen maar op albums van anderen. ‘Dispar Vulgo’ is latijn en betekent zoiets als ‘niet voor de massa’. ‘Dispar’ is ongelijk en ‘Vulgo’ betekent volk, het gepeupel. Ik vond het stiekem wel een mooie metafoor voor Hassell's muziek.

In mijn blogs vind ik meer dan honderd verwijzingen naar Hassell. Dat zegt wel wat. Op 7 juli 2012 schreef ik een speciaal blog over hem: Jon Hassell

Het werk van John Hassell droeg ik jarenlang op reis met mij mee in mijn trouwe Sanyo walkman en versterkte de intensiteit van vele onvergetelijke momenten. Het zijn ervaringen die in mijn geheugen gegrift staan, mede vanwege Jon’s muziek. "Bedankt Jon, het was fantastisch!".