De laatste tijd lijkt het weer behoorlijk van slag. ‘Lijkt’ is eigenlijk niet het juiste woord, want het weer is gewoon van slag. Ondanks dat stupide hufters als Donald Trump (en onze nationale 'nitwit' Harry Mens) verklaren dat de opwarming van de aarde onzin is, wijst de realiteit anders uit. Nagenoeg alle klimatologen en andere wetenschappers zijn inmiddels wel overtuigd. Bovendien, meten is weten en de cijfers liegen helaas niet. Met name op het noordelijk halfrond is de opwarming rampzalig. Alpengletsjers trekken zich terug met een dramatisch tempo. Het winterijs bedekt de Noordelijke IJszee elk jaar minder, permafrost smelt, methaangassen komen vrij en flora en fauna worden bedreigd in hun natuurlijke habitat. Ook in andere regionen van de wereld blijken biotopen dramatisch snel te veranderen en vooral te verarmen door het verdwijnen van soorten. Niet alleen CO2 heeft een belangrijk opwarmend effect, maar ook andere gassen, zoals CH4, methaangas. Hier leest u er meer over: https://goo.gl/hMxE2M Maar om terug te komen op de openingszin, het 'weer' is dus wel degelijk van slag...
Wat moeten we er aan doen? Allereerst Trump wippen (én Kim Jong Un). Voorts onze energie niet meer uit fossiele brandstoffen halen. Daar wordt gelukkig flink aan gewerkt. Maar ook minder vee houden en vlees eten, minder vaak vliegen, (heel) veel minder kindertjes maken en zo zijn er nog een eindeloze reeks andere maatregelen. Het heeft allemaal behoorlijk de smaak van een ‘doemscenario’. Maar we hebben het al eens eerder gehoord. Weet u nog? De Club van Rome? Maar er moet nu toch echt wat gebeuren, want anders gaan de komende generaties een hele vervelende pijp roken.
Ach, wat merken we er nu eigenlijk allemaal van? Het valt door de bank in onze eigen omgeving allemaal toch nog wel mee? Wat meer hoosbuien, een wat nattere zomer, dat soort dingen. Het loopt tot nu toe wel los. Toch? Nou, daar denken ze in het Caraïbisch gebied, het zuiden van de V.S., Manhattan, sommige delen van Zuid-Europa, Bangladesh, Indonesië, Oceanië en heel veel andere plekken op aarde toch heel anders over. Door de relatieve extreme opwarming van de aarde in de afgelopen decennia ontstaan er grote temperatuurverschillen in atmosfeer en oceanen. De effecten daarvan zijn, bijvoorbeeld, veranderende oceaanstromingen, waarvan de gevolgen niet te voorspellen zijn. De nieuwe condities in troposfeer en wereldzeeën doen krachten ontwikkelen die we niet eerder hebben gezien. ‘Irma’ is het meest recente voorbeeld. Maar, zo voorspellen oceanologen, klimatologen en andere ‘logen’, ‘We have seen nothing yet’. Hieronder een satellietfoto van Irma. De volgende zware orkaan is overigens al onderweg...
[NOAA's GOES East satellite Hurricane Irma Credit: NASA/NOAA GOES Project]
Ik heb altijd al een fascinatie voor de woestheid en oorspronkelijkheid van de natuur gehad. Ook klimaat- en weersystemen vind ik zeer boeiend. Het is een ‘topic’ waar verbazend veel mensen totaal geen kennis van hebben of over nadenken. Waarom wordt het winter? Waarom is het in Suriname het hele jaar 30 graden overdag? Wat is een ‘regentijd’? De moesson? Betekenis van dag en nacht? De maan? Maar ja, een mens krijgt al zo veel voor zijn kiezen en je kan niet alles weten. Ik ga dat hier ook niet even recht zetten, haha. Maar, omdat ik buitengewoon gefascineerd was door orkaan Irma, vind ik het leuk om een keertje een informatieve en educatieve pet op te zetten. Dat de opwarming van oceanen bijdraagt aan steeds krachtiger orkaansystemen maakt het relevant in relatie tot de bovenstaande introductie. Voor degenen die het geen bal interesseert is dit het moment om af te haken.
Een paar keer heb ik in het verleden de luxe positie gehad de boel de boel te laten. Gewoon gestopt met werken en er op uit. Soms maar voor enkele weken, maar een paar keer ook (veel) langer. In 1986 spendeerde ik een tijdje in Andalusië. Ik vloog naar Malaga, huurde een Ford Fiësta en belandde aan het einde van die dag in Agua Amarga (bitter water) in het uiterste Zuid Oosten van Spanje. Ik huurde er een appartementje waar ik een maand woonde. Het was of het onaanzienlijke dorpje aan de zee nog was gedompeld in de nadagen van Franco. Spanje was medio jaren tachtig nog maar net een democratisch land en sommige autonome regio’s, zoals Extremadura en Almería waren ronduit armoedig en toerisme was nagenoeg onbekend. Agua Amarga ligt in een uithoek van Almería aan de Middellandse zee. De bergen en de kusten zijn ruig en schaars begroeid en de hele regio heeft een woestijnklimaat. Niet ver er vandaan ligt bijvoorbeeld de ‘Desierto de Tabernas’ waar in de jaren zestig de z.g. Spaghetti westerns werden opgenomen. Het is meer dan dertig jaar geleden en ik zou niet meer naar de streek durven uit vrees voor een desillusie. De kusten en vele stukken van het binnenland zijn tegenwoordig bedekt met meer dan 30.000 hectare aan kassen voor de groente- en fruitindustrie. Het wit-grijze plastic dat als bescherming voor de gewassen dient, is vanuit de ruimte zichtbaar.
Zeg dus maar gedag met je handje naar de ongereptheid van de streek. Ik ben bovendien bang dat het toerisme zijn vernietigende sporen ook heeft achtergelaten. Ik houd het maar bij mijn herinneringen en foto’s. Hieronder een plaatje van de kust bij Agua Amarga in 1986.
In 1986 was Almería dus nog heel oorspronkelijk en ik vond het er ronduit fantastisch. Ik leerde zeer bijzondere mensen kennen, verkende de hele regio en ging dagelijks op foto-excursie in de ruige natuur. Het was oktober en ik hoopte op een mooie nazomer in Europa’s warmste en droogste regio. Uiteindelijk werd die verwachting beantwoord, maar de eerste avond in Agua Amarga pakte anders uit. Het was een erg warme dag geweest. In Nederland is een zomerse onweersbui dan bijna een standaard afsluiter, maar in Almería regent het in januari en en februari af en toe een uurtje en dan hebben ze het weer gehad voor een jaar. Boven de zee pakte donkere wolken samen en ik zag een slurf uit de kolkende wolkenmassa komen. Het leek wel een orkaan! Hieronder de foto die ik daar in de namiddag op het strand maakte.
Kort daarna brak de pleuris uit en trok er een noodweer over het dorp zoals ik nooit had meegemaakt. Mijn appartementje was zo lek als een mandje en het water spoot letterlijk onder de kozijnen door naar binnen. In geen tijd stond er een laag van meerdere centimeters water in het huisje. Buiten knetterde en braken de elektriciteitsdraden en op een gegeven moment viel de elektra uit en was het dorpje in het donker gehuld. Terwijl het onweer overtrok probeerde ik met behulp van mijn zaklamp en ‘trekker’ het water naar buiten te krijgen. Hetgeen uiteindelijk redelijk lukte. Wat een nacht. De volgende ochtend likte Agua Amarga zijn wonden. Het dorp lag bezaaid met rotzooi, afgerukte palmbladeren, omgevallen telegraafpalen en vooral ongelofelijk veel zand en bagger. Het weer was nog steeds grauw. Er waren vissersbootjes losgeslagen die op het strand waren terecht gekomen en ik hoorde dat een stuk van de kustweg naar Carboneras, het grootste dorp in de buurt, in de zee was verdwenen. In de loop van de dag kwam de zon weer tevoorschijn. Allemachtig, had ik nou een echte orkaan meegemaakt? Nee, het was een zeer hevige storm, een orkaan komt alleen maar voor in de tropen. Daar moet je toch echt voor buiten Europa zijn.
Een orkaan is een grote roterende storm die zich vormt boven warm water in tropische gebieden en waarbij de minimale interne windsnelheid 117 kilometer per uur bedraagt. Dat is windkracht 12. In het midden van de orkaan, het ‘oog’, is de luchtdruk extreem laag en heerst er windstilte. Als een orkaan overtrekt dan komt de wind eerst van één kant, dan volgt stilte en vervolgens herpakt de wind zich van de tegenovergestelde kant. De wetenschappelijke naam is overigens Tropische Cycloon. Er zijn verschillende namen die worden gebruikt voor een orkaan. In Noord-Amerika en het Caribisch gebied noemt men het ‘Hurricanes’, rond de Indische Oceaan worden ze 'Cyclonen' genoemd, en in Zuidoost-Azië 'Tyfoons'. Hier houd ik het op ‘orkaan’.
Orkanen ontwikkelen zich dus boven het warme oceaanwater van de tropen. Wanneer warme vochtige lucht boven het water stijgt, wordt er koelere lucht van elders boven het water aangezogen dat op zijn beurt opwarmt en ook stijgt waardoor stormwolken zich zullen ontwikkelen. Hoe groter de temperatuurverschillen in het zich ontwikkelende systeem zijn, hoe groter de windsnelheden worden. Als er genoeg warme lucht en vocht is om de cyclus van het systeem te voeden bestaat de kans dat het zo groot wordt dat de stormwolken gaan meedraaien met de rotatie van de aarde en er een orkaan kan ontstaan. Rondom het oog draaien z.g. ‘Rainbands’ mee, zware wolkenpartijen die enorme regenbuien veroorzaken. Orkanen roteren tegen de klok in op het noordelijk halfrond en rechtsom op het zuidelijke halfrond. Dit komt door de rotatie van de aarde, het z.g. Coriolis-effect.
Zoals gezegd is het nagenoeg windstil in het oog van een orkaan. Maar schijn bedriegt, het gevaarlijkste deel van de orkaan is aan de rand van het oog, de oogmuur. Rond de buitenkant van het oog draait een muur van zeer zware wolken met een enorme dichtheid. De winden bij de oogmuur kunnen snelheden van meer dan 300 kilometer per uur bereiken. Zoals we bij ‘Irma’ hebben gezien is dat alles verwoestend. Irma was een van de zwaarste orkanen die ooit is waar genomen. In het oog heerste een extreem lage druk van 870 hPa en Irma besloeg een gebied van drie maal de oppervlakte van Nederland. Een orkaansysteem kan tot 15 kilometer hoog worden. Windsnelheden worden gecategoriseerd van 1 tot 5, waarbij 5 harder is dan 250 kilometer per uur. Behalve de verwoestende wind zorgt een orkaan voor gigantische neerslag en bovendien bestaat er kans op overstromingen omdat de orkaan het kustwater ‘optilt’ door de enorme vacuümwerking. Het is natuurlijk allemaal verschrikkelijk, maar ik vind het ook waanzinnig fascinerend. O ja, geen orkaan in Andalusië dus omdat er zich in die regionen onvoldoende warme lucht en waterdamp beschikbaar is voor het ontwikkelen van een orkaansysteem. Maar het scheelde niet veel!
Ik hoor de vraag nagalmen: ‘wat is dan een tornado’? Een tornado is een snelle rondtollende kolom van lucht en wolken en heeft geen zeewater nodig om te ontstaan. Tornado's ontstaan in zware onweersbuien waar vochtige, warme lucht botst op koude droge lucht. De warme lucht wil ontsnappen en dringt door de koude lucht als een draaiende spiraal omhoog. Tornado-systemen (‘cellen’) zijn vele malen kleiner dan orkanen, maar de windsnelheden in een tornado kunnen oplopen tot bijna 500 km per uur! De kleur van een tornado neemt die van de omgeving aan door al het puin en grond wat wordt opgezogen. Voor tornado’s is warme én koude lucht nodig en die combinatie zien we in Europa zelden, althans niet in die extremen. Een bekend gebied voor tornado’s is uiteraard ‘Tornado Alley’ in het zuiden en midden-westen van de V.S. In het voorjaar en vroege zomer stroomt warme lucht vanuit de Golf van Mexico naar het noorden en botst op koude lucht uit Canada. De botsing resulteert in zo’n duizend tornado’s per jaar en een enorm spoor van vernieling. Hieronder een zeer indrukwekkende live opname van een z.g. ‘twister’. A.u.b. het filmpje helemaal uitkijken!
Ik heb geen nadrukkelijk moraal bij het verhaal. Mijn fascinatie en drang om het bovenstaande te delen heb ik verwoord en bevredigd. En verder? Politiek is op dit moment niet helemaal ‘bon ton’, maar stemmen is en blijft natuurlijk essentieel, anders hebben we als individu geen recht van spreken. Misschien maar eens beginnen met wat minder vlees te eten?