LONDON CALLING

Wanneer ben ik nou eigenlijk voor het laatst in Londen geweest? Het is eigenlijk te gek voor woorden, maar dat was in oktober 1987. Eén-en-dertig-jaar geleden. J. en ik kenden elkaar net en ik wist haar te verleiden voor een reisje naar de Britse hoofdstad. Ze had mij niets verteld van haar vliegangst, maar daar kwam ik snel achter. Ze trilde als een espenblad toen de banden van onze vliegmachine zich losmaakten van de startbaan. Ze kneep mijn hand bijna fijn, maar ze hield zich kranig en gelukkig is haar angst behoorlijk gesleten door de jaren heen. ‘Practice makes perfect’. Het werd een geweldig leuke week. Het was natuurlijk ook spannend. Hoe gaat dat allemaal als je samen voor het eerst 24/7 op elkaars lip zit?  Nou, dat ging uitstekend want we zijn nog steeds een ‘happy couple’ en, met name op reis, een perfect geolied machientje. Londen was natuurlijk geweldig. In de eerste nacht kreeg de stad een najaarsstorm te verwerken van historische proporties. Een zogenaamde ‘extra-tropische cycloon’ trok over Engeland en een deel van Frankrijk. Het haalde de geschiedenisboekjes als ‘The Great Storm of 1987’. De volgende dag bleek Londen bezaaid met omgewaaide bomen, afgebroken takken en beschadigde auto's. De ravage was op sommige plekken enorm. We vermaakten ons echter uitstekend die week, Londen in puin of niet. Vermakelijk vond ik J.’s totale afwezigheid voor richtingsgevoel. Als we het metrostation vlak bij ons hotel uitliepen liet ik haar telkens met opzet een paar stapjes voor mij uit lopen. Het hotel was linksaf als we de metro uitkwamen, maar J. sloeg steevast rechts af. Haha. (Opmerkelijk is dat J. tegenwoordig vaak scherper is met de oriëntatie dan ik.) We moesten ook erg lachen toen we op enig moment de Underground uitkwamen bij Westminster Station. We hadden uitgezocht dat de juiste uitgang Bridge Street moest zijn om bij de de Big Ben te komen. We liepen de straat op en keken links en keken rechts… Geen spoor van de Big Ben te bekennen. Vreemd. Na een paar tellen van verwarring stoot J. mij aan en zegt “kijk eens omhoog”. De stoere klokkentoren torende loodrecht en pal voor onze neus richting de hemel. We stonden er gewoon te dicht op. 

Ons hotel had de storm overleefd. Het was van het typische shabby soort zoals je ze toen overal in Engeland tegen kwam. Morsige vloerbedekking, achterstallig verfwerk, bloemetjesbehang, slecht hang- en sluitwerk, de weeïge geur van ‘full English breakfast’ en overal te koud. Voor het toilet moesten we drie verdiepingen naar beneden. Het maakte ons allemaal niet uit. Het was een topweek maar dat ik in Londen wéér in onvoorstelbare weersomstandigheden terecht was gekomen was wel heel erg toevallig…

Mijn eerste reisje naar Londen was in 1979. Met vriend R. Tijdens de overtocht van Hoek van Holland naar Harwich, op 2 januari, kwamen we in een ‘Polar Low’ terecht, een extreem laag drukgebied. Het is een zeer zeldzaam verschijnsel boven de Noordzee en op de bewuste dag totaal onverwacht. Ik dacht dat ik dit al eens in een blog had beschreven, maar ik kan het niet vinden, dus dat zal dan wel niet. Onze veerboot werd overvallen door een orkaan zoals men zelden boven de Noordzee had waargenomen. Onze Ferry was daar niet voor gebouwd, geen enkel schip eigenlijk. Het was werkelijk zeer angstig en ik was op bepaalde momenten oprecht onzeker of we het na zouden kunnen vertellen. Maar, ‘hey, here we are’.

Behalve de storm, werd Noordwest-Europa in januari en februari van 1979 geteisterd door één van de meest extreme winters van de eeuw. In Engeland was het een stuk minder heftig, maar wel overal ijskoud. Het deed niets af aan het plezier wat we die week hadden. Groot-Brittannië was destijds nog ondergedompeld in een soort naoorlogse crisis. Sinds W.O II was het alleen maar ‘down hill’ gegaan met de Britse economie, ondanks het toetreden tot de EEG in 1973. Pas begin jaren tachtig zette het herstel eindelijk goed door, voor een belangrijk deel ook omdat toen de exploitatie van Noordzee-olie goed op gang kwam. Maar 40 jaar geleden was het Britse koninkrijk nog een armoedig zootje met een, weliswaar groeiende, maar nog broze economie en hoge werkeloosheid. Het land hing met touwtjes aan elkaar. In Londen hadden ze nog nooit van stadsvernieuwing gehoord en het was, buiten het centrum, gewoon een gruizige en vervallen stad. Ik herinner mij nog levendig onze ijzige wandeling door de stegen en straten ten zuiden van Tower Bridge, vlak voor zonsondergang. Een hele wijk vol met 19e-eeuwse grauwe pakhuizen, smalle en nattige 'cobblestone' straatjes en gaslichten aan de muren. Het leek wel of we in het decor van een Charles Dickens vertelling liepen.

Kortom, de eerste keer naar Londen bleek een boeiend en leuk uitstapje en we kwamen niet met lege handen thuis. Onze rugzakken zaten vol met boeken en elpees die in Nederland niet of moeilijk te vinden waren. Terug in Nederland moest ik vanaf het treinstation, letterlijk (!), kruipend naar huis. Er lag een laag ijzel van centimeters dik over het westen van Nederland. Er was geen auto te bekennen en men schaatste zelfs over straat. Bussen en taxi's reden uiteraard ook niet. Dat waren nog eens tijden. Nigel Calder voorspelde een nieuwe ijstijd en van CO2 en opwarming van de aarde had nog, bijna, geen mens gehoord.

Londen, vond ik, net als elke wereldstad, een fascinerend oord. Het is ronduit onbegrijpelijk dat ik er maar twee keer ben geweest. Iets meer dan een uur vliegen! Stijn, onze zoon, is helemaal gek van grote en dynamische steden. New York is zijn favoriet. Toen J. vorig jaar voorstelde om samen met zijn moeder een paar dagen naar Londen te gaan was hij wat terughoudend. Londen? Dat klonk hem vooral als saai in de oren. Bovendien altijd rotweer. Maar ze zijn gegaan en het was één groot feest. Ook der herkenning, want Londen bleek flitsend, vernieuwend, en dynamisch en wat hen betreft kon het de vergelijking met ‘The Big Apple’ prima doorstaan.

De foto hierna is door J. aan de Thames gemaakt. 'The Shard' aan de overkant is één van de nieuwe en beeldbepalende 'Landmarks' van de stad.

Londen heeft deze eeuw een nieuw gezicht gekregen. Opgeknapt, gerestaureerd, vernieuwd, moderne architectuur, High Risers, financieel centrum van Europa en een culturele dynamiek die niet onder doet voor die van New York. Het gevoel dat het ‘hier gebeurt’, hing gewoon in de lucht en Stijn was helemaal om. ‘London is the place for me’. Hoe kan het gebeuren dat ik nooit meer ben geweest? Nou ja, hoog tijd dus.

Als je zegt dat je, onder andere, van jazz houdt, dan denken leken aan wat oubollige combootjes of hebben associaties met muziek uit vervlogen tijden zoals Louis Armstrong, Duke Ellington en dergelijke. Of, erger, Dixieland. (‘Dixie’ is de verkeerde term voor de eerste jazz uit New Orleans. Dixie refereert aan de zuidelijk staten, een racistisch bolwerk. Dixieland was en is simplistische muziek voor en, vaak, door blanken). Jazz had en heeft echter vele gezichten en is vooral de laatste decennia ontwikkeld tot een vergaarbak van allerlei stijlen. Ik heb daar geen problemen mee. Echter, voor mij persoonlijk staat jazz nog steeds voor ‘vrije’ en vaak geïmproviseerde muziek die haar wortels herkenbaar in de katoenvelden heeft staan. Zonder ritme en groove geen jazz wat mij betreft. Ik houd nu eenmaal van het ‘heart beat’ ritme. Af en toe denk ik wel eens dat ik een gereïncarneerde katoenplukker uit Louisiana ben ofzo. Een echte 'Groove Master'? Marcus Miller!

Voor mooie en goede ‘andere’ jazzmuziek zijn die ritmische elementen niet noodzakelijk, maar dan noem ik het liever anders. Maar ach, ’what’s in a name’? Jazz ontwikkelde zich aan de andere kant van de oceaan en, vanaf de jaren vijftig, ook in Europa. Het oude werelddeel omarmde de nieuwe muziek en elk land had zijn ‘scene’ met eigen interpretaties, stijlen en sferen. Engeland was, samen met de Verenigde Staten, de bakermat van de popmuziek, maar bleef toch altijd een beetje achter op jazz-gebied. Crossovers zoals Soft Machine, Brand-X en coryfeeën als John Mayall en John McLaughlin deden wel degelijk een stevige duit in het Britse jazz-zakje. Maar de Engelse jazz-mainstream, als die al bestond, werd volledig overschaduwd door de Amerikaanse. Albion was toch vooral het land van Cliff Richard, Beatles, Stones en Oasis. Maar die dagen zijn voorbij want in de UK, en Londen in het bijzonder, daar gebeurt het! Daar moet je heen: London (is) Calling!

Onlangs hoorde ik een item op de radio over een verschijnsel dat zo rond het zestigste levensjaar de kop opsteekt. Het heet de ‘reminiscentiehobbel’. Herinneringen uit de periode in de leeftijd van 15 tot 25 jaar krijgen geleidelijk aan voorrang op recentere ervaringen. Het gaat dan met name om gebeurtenissen die men toen voor het eerst mee maakte. Denk aan het eerste live concert, het eerste vriendje of vriendinnetje, bijzondere gebeurtenissen op school, de eerste keer auto rijden, avonturen met uitgaan, militaire dienst, enzovoort. Ik heb er even op ge-Googled. Het is geen nieuw fenomeen want het werd al lang geleden beschreven door de beroemde neuroloog Oliver Sachs. Zeer interessante materie. In tegenstelling tot wat men denkt kun je het brein en geheugen niet beschermen tegen veroudering door training. De geleidelijke neergang is onontkoombaar met het groeien der jaren. Het verschilt per individu uiteraard. Maar, daarentegen, de effecten van de reminiscentiehobbel zijn wél enigszins beïnvloedbaar. De hobbel speelt minder heftig op bij ouderen die vaker of nog steeds ‘eerste ervaringen’ hebben zoals iedereen die in hun jeugd had. Denk, in het geval van ouderen, aan emigratie, verhuizen en nieuwe banen. Nou, als ik dat laatste in ogenschouw neem zit ik wel goed. Hieronder mijn CV in tabel formaat. Onleesbaar gemaakt omdat ik het anonieme karakter van mijn blog wil bewaken. Ik durf het bijna niet te zeggen, maar er staan 31 dienstbetrekkingen en 40 verschillende werklocaties op het overzicht.

Iedere nieuwe baan is altijd weer een heftige ervaring. Nieuwe locatie, nieuwe collega’s, nieuwe werkplek, nieuwe methodieken, nieuwe sferen en iedere keer weer de uitdaging om ‘in te blenden’ en je te bewijzen. Misschien dat ik vanwege die tombola aan banen en herhalende ‘eerste herinneringen’ minder last van ‘de hobbel’ heb en wat minder hang aan die herinneringen van weleer. Ik denk natuurlijk met veel plezier (en nostalgie) terug aan mijn en onze jonge jaren, maar iets minder dan generatiegenoten, merk ik. Op mijn huidige werk ben ik omringd door leeftijdgenoten en het valt mij enorm op hoe vaak zij gebeurtenissen uit het verleden oprakelen. Ieder weekend gaat er wel iemand naar een concert van rockers van ‘toen’ die met hun zeventigste nog met hun gitaren staan te zwaaien. Daar heb ik absoluut geen behoefte aan. Ik heb eerder het tegenovergestelde. Ik wil hier beslist geen 'kijk mij eens jong van geest te zijn' verhaal van maken, maar het is zoals het is. Met grote regelmaat, geholpen door mijn zoon, zoek ik op Youtube of andere media naar nieuwe en frisse muziek. Ik denk dat we een bruggetje hebben…

In april dit jaar verscheen er een artikel in The Guardian: “The British jazz explosion: meet the musicians rewriting the rulebook”. Een interessant stuk met interviews met de nieuwe en jonge Jazzmuzikanten, voornamelijk uit Londen. De Britse hoofdstad blijkt een geweldige voedingsbodem te bieden voor de nieuwe muziek. Het heeft alles te maken met de mengelmoes aan etnische achtergronden en de herontdekking én herwaardering van grote Amerikaanse muzikanten uit de vorige eeuw zoals John Coltrane, Ornette Coleman en anderen. Het artikel bevestigde wat ik al een tijdje meende waar te nemen: er bleek de laatste paar jaar een hele stroom aan nieuwe, eerlijke, frisse muziek uit de UK te komen die inmiddels wereldwijd de aandacht trekt. Men spreekt in het artikel zelfs over ‘The British invasion’.

Het gezaghebbende Amerikaanse ‘Allaboutjazz’ vroeg zich onlangs af of er iets in het drinkwater zit in Londen, Manchester en andere steden. Zoveel nieuw en geweldig talent bestormt er, ogenschijnlijk uit het niets, de podia van Engelse clubs en concertzaaltjes. Bij tijd en wijle is het geweldige muziek met respect voor traditie en lef om nieuwe invloeden te incorporeren en te verkennen. Muziek met invloeden van alle genres, of het nu gaat om hiphop, soul, rock, afro, hard bop, modaal, free jazz of wat dan ook. Het schijnt dat zelfs Londense DJ’s er niet voor terugdeinzen om mixen te maken met daarin solo’s van Pharoah Sanders van 10 minuten. De eerste UK-artiest die mij de laatste jaren trof was trompettist Matthew Halsall. Die komt dan weer uit Manchester, maar dat zij hem vergeven. Fenomenale muziek waar John en Alice Coltrane’s geesten doorheen klinken. Ik schreef eerder over deze ‘ontdekking’. Daarna volgde vele anderen, voornamelijk uit Londen. Aan het Portico Quartet en nog wat andere Londense helden wijdde ik al eerder blogs. Zo zijn er veel, veel meer artiesten. Ik kom er straks op terug. Wat bij mij een enorme positieve emotie teweegbrengt is dat deze muziek wordt gemaakt, beleefd en beluisterd door een generatie van twintigers en dertigers. In het artikel schrijft men, heel vrij vertaald, onder andere: ‘De poortwachters van de elitaire jazz bestaan niet meer (..)  In deze nieuwe scene is niet iedereen klassiek of formeel geschoold en als gevolg daarvan is er een toegankelijkheid ontstaan tot muziek die voor iedereen zou moeten zijn en niet meer voorbehouden aan enkelen”. Heel goed, daar moeten we naar toe.

Eindelijk geen serieus kijkende 40-plussers meer, maar enthousiast publiek, ongevoelig voor de elitaire status van wat ooit het Europese jazz-publiek was en misschien wel wilde zijn. Youtube staat vol  met concerten, opgenomen in allerlei Londense ‘venues’, door jonge muzikanten en bijgewoond door een nieuwe generatie liefhebbers. Zoek het maar eens op en het is duidelijk wat ik bedoel. Ik ben zelf inmiddels een grijze ouwe lul, maar ik kan het niet onderdrukken: deze jeugd, deze vibe en positivisme geeft hoop en maakt mij oprecht blij. Het lijkt op de vernieuwing in de rock en jazz die wij zelf mee maakten in de jaren zeventig. Fantastisch was dat om bij te zijn en nu weer een beetje mee te maken. Al is het maar van de 'zijkant'.

Als je als Brits staatsburger even beter had nagedacht en wat had verdiept in de historie, dan had je ‘Remain’ gestemd bij het Brexit referendum in plaatse van ‘Leave’. Het pakte, totaal onverwacht, anders uit. De jongeren geloofden het wel en gingen nauwelijks stemmen. De oudere Britten, hopeloze chauvinisten, lieten de emoties prevaleren boven het verstand en het resultaat was dat iets meer dan de helft van de stemmen bepaalde dat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zou verlaten. Voor de volledigheid en voor de minder goed geïnformeerden: De Europese Unie is een economisch en politiek partnerschap waarbij op dit moment 28 Europese landen aangesloten zijn. De unie werd, na een lange voorgeschiedenis, in 1958 opgericht met als doel economische samenwerking te bevorderen. De belangrijkste gedachtegang was dat landen die samen handeldrijven geen oorlog voeren en op den duur een sterke eenheid zullen worden. Die doelstellingen zijn voor een belangrijk deel behaald en de EU is, naar men zegt, het veiligste werelddeel waar de welvaart het best is verdeeld. Eerlijk gezegd denk ik dat de Aussies nog beter af zijn, maar dat ter zijde.

De voorspellingen van de effecten van de Brexit zijn niet goed. Hard of zacht, als de vijfde economie van de wereld uit je clubje stapt gaat dat, hoe dan ook, grote veranderingen te weeg brengen. Overal. Er zijn alleen maar verliezers zo voorspelt men. Ik hoop oprecht dat de Britten een beetje stand weten te houden en dat de Brexit niet ten koste gaat van het huidige muzikale landschap in het Verenigd Koninkrijk. Want kunst en cultuur varen wel bij een gezonde economie en liberale politieke sfeer, zo werkt dat nu eenmaal. Dat ik hier even stil sta bij de Brexit vind ik relevant in de context van dit verhaal.

Muziek beschrijven is eigenlijk een beetje zinloos. Je moet het luisteren natuurlijk, zeker als we het over de nieuwe jazzmuziek hebben uit de UK. Op Spotify is inmiddels een playlist te vinden die, blijkbaar, steeds wisselt van samenstelling. Goed initiatief, maar ook wel lastig want erg willekeurig. Mijn suggestie is om gewoon wat meer van het oeuvre van een interessante band of artiest te bestuderen, dat werkt m.i. beter. Ik heb inmiddels zelf een compacte discotheek van de nieuwe Brit-jazz opgebouwd, uiteraard gebaseerd op mijn voorkeuren.

De nieuwe lichting muzikanten bedienen zich van een breed scala van stijlen en er is, denk ik, voor elk wat wils. Je moet natuurlijk wel houden van jazz, world en aanverwante stijlen, maar dat zal duidelijk zijn. Wat mij ook opvalt is dat de muzikanten over het algemeen zeer beheerst spelen, anders dan de leeftijd van de musici zou doen verwachten. Bravo! Ik deel hieronder een paar Youtube live opnamen. Het is een korte bloemlezing. Sla de filmpjes niet over, want behalve de muziek, is het ook zeer inspirerend deze nieuwe generatie muzikanten aan het werk te zien. Daar is het mij in deze blog ook voor een deel om te doen. Begin maar eens met de eerste, Nubya Garcia. Ik word ontzettend blij van die meid, haar enthousiasme en haar muziek. Nubya is pas is 26!

Hieronder een opsomming van de nieuwe lichting jazz-artiesten uit de UK die mij min of meer aanspreken. Er zijn er er nog veel meer. Ik heb er expres geen stijl of waardering bijgezet want, nogmaals, kijk vooral op Youtube en bepaal het zelf!  Voor de goede orde, het is natuurlijk echt niet allemaal briljant. Behalve stijlverschillen zijn er beslist ook kwaliteitsverschillen. Maar er zitten echte juweeltjes tussen. Het lijstje in willekeurige volgorde:

Ill considered – Tenderlonious - Ross McHenry - Yuseef Jamaal – Maisha - Nat Birchall - Moses Boyd - Alfa Mist – Joe Armon-Jones - Nubya Garcia - Kamaal Williams - Ashley Henry - Go Go Penguin - Ezra Collective – en er zijn er nog veel en veel meer!

Ik hoop dat ik door dit muzikale evangelie wat medestanders krijg. Ook onder de ouderen. Wat zeg ik? Vooral onder ouderen, want blijf u verwonderen, koester het verleden maar omarm ook de toekomst.